Νέες ψυχοδραστικές ουσίες – η τρέχουσα κατάσταση στην Ευρώπη (Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2023)
Η αγορά των νέων ψυχοδραστικών ουσιών χαρακτηρίζεται από τον μεγάλο αριθμό ουσιών που έχουν εμφανιστεί στον τομέα αυτό και από το γεγονός ότι κάθε χρόνο εξακολουθούν να ανιχνεύονται νέες ενώσεις. Στη σελίδα αυτή θα βρείτε μια επισκόπηση της κατάστασης των ναρκωτικών για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες στην Ευρώπη, η οποία υποστηρίζεται από στοιχεία για τις κατασχέσεις και πληροφορίες από το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ για ουσίες που εντοπίζονται για πρώτη φορά στην Ευρώπη. Στις νέες ουσίες που αναφέρονται περιλαμβάνονται τα συνθετικά κανναβινοειδή, η εξαϋδροκανναβινόλη, οι συνθετικές καθινόνες, τα νέα συνθετικά οπιοειδή, τα βενζιμιδαζολικά οπιοειδή.
Η σελίδα αυτή αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής έκθεσης για τα ναρκωτικά 2023, της ετήσιας επισκόπησης του EMCDDA σχετικά με την κατάσταση των ναρκωτικών στην Ευρώπη.
Τελευταία επικαιροποίηση: 16 Ιουνίου 2023
Ανησυχίες για την υγεία σχετικά με τις υψηλής δραστικότητας ουσίες, τη συνεχιζόμενη προσαρμογή της αγοράς και τις αυξανόμενες κατασχέσεις
Η αγορά των νέων ψυχοδραστικών ουσιών χαρακτηρίζεται από τον μεγάλο αριθμό ουσιών που έχουν εμφανιστεί στον τομέα αυτό και από το γεγονός ότι κάθε χρόνο εξακολουθούν να ανιχνεύονται νέες ενώσεις. Ο όρος «νέες ψυχοδραστικές ουσίες» καλύπτει ευρύ φάσμα τύπων ουσιών που δεν ελέγχονται από διεθνείς συμφωνίες για τον έλεγχο των ναρκωτικών, αν και ορισμένες από αυτές ενδέχεται να υπόκεινται σε εθνικά κανονιστικά μέτρα. Το 2021 κατασχέθηκαν συνολικά 8,5 τόνοι νέων ψυχοδραστικών ουσιών από τα κράτη μέλη της ΕΕ (βλ. το διάγραμμα Κατασχέσεις νέων ψυχοδραστικών ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση: αριθμός κατασχέσεων και κατασχεθείσες ποσότητες, 2005–2021). Οι παραγωγοί ναρκωτικών εξακολουθούν να δημιουργούν νέες ουσίες για να αποφεύγουν τους νόμιμους ελέγχους. Οι κίνδυνοι για την υγεία από αυτές τις νέες ενώσεις είναι συνήθως άγνωστοι, καθώς οι καταναλωτές εκτίθενται δυνητικά σε κίνδυνο σοβαρών ή ακόμη και θανατηφόρων δηλητηριάσεων ή άλλων προβλημάτων υγείας. Οι νομοθετικοί έλεγχοι στην Ευρώπη και στις χώρες προέλευσης εκτός της ΕΕ φαίνεται να έχουν συμβάλει στη μείωση του αριθμού των νέων παραγώγων ορισμένων ναρκωτικών, όπως η φαιντανύλη. Ωστόσο, εξακολουθούν να εμφανίζονται και άλλες ουσίες, σχεδιασμένες για να αποφεύγουν τους γενικούς ορισμούς της νομοθεσίας, με την Κίνα και την Ινδία να συνεχίζουν να αποτελούν σημαντικές χώρες προέλευσης αυτών των ουσιών ή των πρόδρομων ουσιών που απαιτούνται για την παραγωγή τους.
Τα 24 νέα κανναβινοειδή που ανιχνεύθηκαν αντιστοιχούν σε πάνω από το ήμισυ των νέων ουσιών που αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στο Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης της ΕΕ το 2022 (βλ. το διάγραμμα Αριθμός νέων ψυχοδραστικών ουσιών που αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στο Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης της ΕΕ, ανά κατηγορία, 2005-2022). Η ποικιλομορφία που παρατηρείται σε αυτόν τον τομέα μπορεί να αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες των παράνομων παραγωγών ναρκωτικών να παρακάμψουν την απαγόρευση όλων των συνθετικών κανναβινοειδών που επέβαλε η Κίνα το 2021.
Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι οι καταναλωτές κάνναβης ενδέχεται να διατρέχουν κίνδυνο ακούσιας έκθεσης σε συνθετικά κανναβινοειδή. Το 2021 σημειώθηκε συνολική αύξηση των αναφορών για φυτικό υλικό στο οποίο βρέθηκαν THC ή άλλα φυσικά κανναβινοειδή παράλληλα με συνθετικά κανναβινοειδή, με τουλάχιστον 13 ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως τη Γερμανία και τη Σουηδία, να αναφέρουν τέτοιες περιπτώσεις. Είναι πιθανό τα εν λόγω νοθευμένα προϊόντα να είναι ευρύτερα διαθέσιμα, αλλά να μην ανιχνεύονται. Η νοθευμένη κάνναβη φαίνεται να μοιάζει με τη φυσική κάνναβη και μπορεί να πωληθεί παραπλανητικά ως κάνναβη σε ανυποψίαστους καταναλωτές. Τα συνθετικά κανναβινοειδή είναι ουσίες υψηλής δραστικότητας και τα νοθευμένα προϊόντα ενέχουν κινδύνους δηλητηρίασης. Πρόσθετη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι τα βρώσιμα είδη κάνναβης (τρόφιμα, συχνά με τη μορφή «γλυκών» που συνήθως εγχέονται με εκχύλισμα κάνναβης) έχουν κάνει πιο έντονη την εμφάνισή τους στην παράνομη ευρωπαϊκή αγορά από το 2021. Εκτός από τους κινδύνους που ενέχουν τα εν λόγω προϊόντα λόγω της περιεκτικότητάς τους σε THC και της πιθανότητας να εκληφθούν για νόμιμα εμπορικά προϊόντα, ιδίως από παιδιά, εκφράζονται ανησυχίες ότι ορισμένα από αυτά τα προϊόντα ενδέχεται να περιέχουν συνθετικά καναβινοειδή.
Έχουν προκύψει νέες ρυθμιστικές προκλήσεις και ανησυχίες σχετικά με τις δυνατότητες αλληλεπίδρασης μεταξύ της εμπορευματοποίησης των παραγώγων κάνναβης και της αγοράς ναρκωτικών αναψυχής. Το 2022, η εμφάνιση νέων ημισυνθετικών κανναβινοειδών αντανακλούσε αυτές τις ανησυχίες. Η εξαϋδροκανναβινόλη (HHC) εντοπίστηκε τον Μάιο του 2022 και είχε αναφερθεί από 20 κράτη μέλη της ΕΕ έως τον Μάρτιο του 2023. Στην ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών εντοπίστηκαν και τρία άλλα ημισυνθετικά κανναβινοειδή, οξική HHC, εξαϋδροκανναβιφορόλη και τετραϋδροκανναβιδιόλη. Είναι πιθανό ότι οι ουσίες αυτές να παράγονται από κανναβιδιόλη που εξάγεται από κάνναβη χαμηλής περιεκτικότητας σε THC. Διατίθενται στο διαδίκτυο και στα καταστήματα ως "νόμιμα" υποκατάστατα της κάνναβης και περιλαμβάνουν hemp ψεκασμένη ή αναμεμειγμένη με HHC, η οποία μοιάζει και μυρίζει σαν φυσική κάνναβη, καθώς και προϊόντα ατμίσματος και διατροφής. Οι επιδράσεις της HHC στον άνθρωπο δεν έχουν μελετηθεί, αλλά ανεπίσημες αναφορές καταναλωτών υποδηλώνουν ότι μπορεί να είναι υποκειμενικά παρόμοιες με εκείνες της κάνναβης. Ωστόσο, ορισμένα από τα προϊόντα διατίθενται σε μορφές που μπορεί να ελευθερώνουν υψηλές δόσεις, γεγονός που εγείρει ανησυχίες σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της διαθεσιμότητας των εν λόγω ουσιών για τη δημόσια υγεία.
Οι συνθετικές καθινόνες και τα νέα συνθετικά οπιοειδή είναι σχετικά καθιερωμένα σε ορισμένες ευρωπαϊκές αγορές ναρκωτικών. Πωλούνται ως υποκατάστατα διεγερτικών ουσιών όπως η αμφεταμίνη ή οπιοειδή όπως η ηρωίνη, αντίστοιχα. Το 2022 συνεχίστηκαν οι κατασχέσεις μεγάλων ποσοτήτων παραγώγων καθινόνης, όπως η 3-MMC και η 3-CMC. Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός κατασχέσεων παραμένει χαμηλός, οι πολύ μεγάλες ποσότητες καθινονών που εντοπίστηκαν σε ορισμένες μεμονωμένες κατασχέσεις, ως επί το πλείστον διακινούμενες από την Ινδία, δείχνουν ότι οι ουσίες αυτές έχουν τη δυνατότητα να διαδραματίσουν μεγαλύτερο ρόλο στην ευρωπαϊκή αγορά διεγερτικών. Οι ανησυχίες αυτές ενισχύονται περαιτέρω από πληροφορίες που υποδεικνύουν ότι οι καθινόνες παράγονται όλο και περισσότερο στην Ευρώπη, με μεγαλύτερη εξειδίκευση. Οι εξελίξεις στον τομέα αυτό περιλαμβάνουν τον εντοπισμό χημικά συγκαλυμμένων μη ελεγχόμενων μορφών (N-acetyl-3-MMC) που διακινούνται στην Ευρώπη για μετατροπή τοπικά στην ελεγχόμενη καθινόνη 3-MMC. Ενώ οι πληροφορίες από δείκτες, όπως οι υπηρεσίες ελέγχου ναρκωτικών, υποδηλώνουν ότι τα προϊόντα MDMA αποτελούν αντικείμενο νόθευσης σε μικρότερο βαθμό από ό,τι άλλα παράνομα ναρκωτικά που ελέγχθηκαν το 2021, η νόθευση των προϊόντων MDMA με συνθετικές καθινόνες μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο άγνωστων επιδράσεων και πιθανών βλαβών. Το 2022, στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ αναφέρθηκαν ενδείξεις πιθανής αύξησης των συνθετικών καθινονών που πωλούνται παραπλανητικά ως MDMA ή χρησιμοποιούνται για τη νόθευση της MDMA. Αν και η συνολική κλίμακα του προβλήματος αυτού είναι άγνωστη, έχει αναφερθεί από υπηρεσίες ελέγχου ναρκωτικών σε τουλάχιστον τρία κράτη μέλη της ΕΕ, στην Ισπανία, τις Κάτω Χώρες και την Αυστρία. Στα νοθευμένα προϊόντα περιλαμβάνονταν τα δισκία έκστασης, κρύσταλλοι και σκόνες, τα οποία περιέχουν κατά κανόνα 4-CMC (κλεφεδρόνη), 3-MMC, 4-MMC (μεφεδρόνη) και διπεντυλόνη.
Παρόλο που μόνο ένα νέο συνθετικό οπιοειδές κοινοποιήθηκε επίσημα το 2022, πρόσφατες ενδείξεις, κυρίως από χώρες της Βαλτικής, υποδηλώνουν αυξημένη διαθεσιμότητα και βλάβες (συμπεριλαμβανομένων των θανάτων λόγω ναρκωτικών) που συνδέονται με αυτές τις ουσίες, ιδίως με την καρφεντανίλη, παράγωγο της φαιντανύλης, και την εξαιρετικά ισχυρή ομάδα των βενζιμιδαζολικών οπιοειδών, η οποία περιλαμβάνει ουσίες όπως η ισοτονιταζένη, η πρωτονιταζένη και η μετονιταζένη. Τα βενζιμιδαζολικά οπιοειδή εμφανίστηκαν μετά από μέτρα ελέγχου που θεσπίστηκαν τόσο στις χώρες παραγωγής όσο και σε άλλες για τη μείωση της διαθεσιμότητας των παραγώγων φαιντανύλης, συμπεριλαμβανομένης της καρφεντανίλης. Καθώς τα συνθετικά οπιοειδή είναι συνήθως υψηλής δραστικότητας, μια μικρή ποσότητα αρκεί για την παραγωγή μεγάλου αριθμού τυπικών δόσεων και μπορεί να ενέχει αυξημένο κίνδυνο απειλητικής για τη ζωή δηλητηρίασης. Τα συνθετικά οπιοειδή έχουν συνδεθεί με θανάτους που προκαλούνται από ναρκωτικά, με πρόσφατες αναφορές από την Εσθονία και τη Λιθουανία να υποδεικνύουν ότι αυτά τα ναρκωτικά ευθύνονται πλέον για σημαντικό ποσοστό των θανάτων από υπερβολική δόση στις χώρες αυτές. Νέα προκαταρκτικά στοιχεία του 2023 δείχνουν ότι η θνησιμότητα που συνδέεται με βενζιμιδαζολικά οπιοειδή εντοπίζεται όλο και περισσότερο στη Λετονία, κάτι που αποτελεί ανησυχητική εξέλιξη. Το 2022, η αστυνομία της Εσθονίας ανέφερε την κατάσχεση μιγμάτων που περιείχαν το νέο συνθετικό οπιοειδές μετονιταζένη και μπρομαζολάμη, μια νέα βενζοδιαζεπίνη, καθώς και μιγμάτων που περιείχαν τα νέα οπιοειδή πρωτονιταζένη και μετονιταζένη και το ζωικό ηρεμιστικό και αναλγητικό ξυλαζίνη. Αυτά τα μείγματα, αντίστοιχα γνωστά ως "benzo-dope" και "tranq-dope", έχουν συνδεθεί με την αύξηση των θανάτων από υπερβολική δόση στον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι αναγκαίο να εξεταστεί και να διερευνηθεί περαιτέρω ποια μέτρα μείωσης της βλάβης και πρόληψης είναι αποτελεσματικά για τη μείωση των κινδύνων θνησιμότητας που συνδέονται με τη χρήση συνθετικών οπιοειδών. Για παράδειγμα, υποστηρίχθηκε ότι οι προσεγγίσεις για την παροχή ναλοξόνης, ανταγωνιστή οπιοειδών, πρέπει να προσαρμοστούν ώστε να ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στους κινδύνους που εγκυμονούν για την υγεία τα συνθετικά οπιοειδή.
Βασικά στοιχεία και τάσεις
Νέες ψυχοδραστικές ουσίες:
- Στα τέλη του 2022, το EMCDDA παρακολουθούσε περίπου 930 νέες ψυχοδραστικές ουσίες, εκ των οποίων 41 αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη το 2022.
- Περίπου 400 νέες ψυχοδραστικές ουσίες εντοπίστηκαν σε κατασχέσεις το 2021 (βλ. το διάγραμμα Αριθμός νέων ψυχοδραστικών ουσιών που αναφέρθηκαν κάθε χρόνο μετά τον πρώτο εντοπισμό τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ανά κατηγορία, 2005–2021).
- Το 2022, το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ έλαβε αναφορές για 24 νέα κανναβινοειδή, με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός των υπό παρακολούθηση ουσιών να ανέλθει σε 245.
- Από το 2009 στην ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών έχουν εντοπιστεί συνολικά 74 νέα οπιοειδή, ενώ μία νέα ουσία κοινοποιήθηκε το 2022 (6 το 2021, 10 το 2020) (βλ. το διάγραμμα Αριθμός οπιοειδών που αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ, 2009–2022).
Κατασχέσεις νέων ψυχοδραστικών ουσιών
- Το 2021, οι κατασχέσεις υλικού φυτικής κάνναβης χαμηλής περιεκτικότητας σε THC που περιείχε συνθετικά κανναβινοειδή ανήλθαν σε 242 κιλά (37 κιλά το 2020- 200 γραμμάρια το 2019). Τα δείγματα αναφέρθηκαν ποικιλοτρόπως, ως «hemp» ή «cannabis» ή περιείχαν THC, CBD ή CBG. Επιπλέον, αναφέρθηκαν κατασχέσεις 12 κιλών ρητίνης κάνναβης ως "CBD hash".
- Το 2021, τα κράτη μέλη της ΕΕ πραγματοποίησαν σχεδόν 29 400 από τις 59 620 κατασχέσεις νέων ψυχοδραστικών ουσιών που αναφέρθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Νορβηγία και την Τουρκία, ήτοι 8,5 από τους 10,8 τόνους που κατασχέθηκαν. Η αύξηση οφειλόταν σε έναν μικρό αριθμό μεγάλων κατασχέσεων καθινονών (3-CMC, 3-MMC,4-CMC), καθώς και κεταμίνης και GBL (βλ. το διάγραμμα Κατασχέσεις νέων ψυχοδραστικών ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση: αριθμός κατασχέσεων και κατασχεθείσες ποσότητες, 2005–2021). Επιπλέον, κατασχέθηκαν 23 634 λίτρα υγρών που περιείχαν νέες ψυχοδραστικές ουσίες, κυρίως GBL (21 455 λίτρα) και 4-CMC (1 228 λίτρα).
- Το 2021, μόλις 5 ουσίες αντιπροσώπευαν πάνω από το 80 % της ποσότητας των νέων ψυχοδραστικών ουσιών που κατασχέθηκαν στις χώρες της ΕΕ: 3 καθινόνες (3-CMC, 3-MMC και 4-CMC, που ανέρχονται σε 4,0 τόνους), κεταμίνη (0,9 τόνοι) και GBL (2,0 τόνοι) (βλ. το διάγραμμα Κατασχέσεις νέων ψυχοδραστικών ουσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση: κατασχεθείσα ποσότητα, ανά ουσία, 2021).
- Το 2021 αναφέρθηκαν 740 κατασχέσεις νέων οπιοειδών στο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ, εκ των οποίων το 45 % περιείχε καρφεντανίλη και το 22 % ισοτονιταζένη. Κατασχέθηκαν συνολικά 8,2 κιλά υλικού, εκ των οποίων το 59 % (4,9 κιλά) περιείχε καρφεντανίλη και το 23 % (1,9 κιλά) ισοτονιταζένη. Οι περισσότερες κατασχέσεις πραγματοποιήθηκαν στη βόρεια Ευρώπη, με την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία να αναφέρουν το 97 % των κατασχέσεων και το 86 % (7,1 κιλά) της κατασχεθείσας ποσότητας.
Με βάση όλες τις φυσικές μορφές που εκφράζονται σε κιλά.
Επικράτηση της χρήσης νέων ψυχοδραστικών ουσιών
-
Οι εθνικές εκτιμήσεις της χρήσης νέων ψυχοδραστικών ουσιών κατά το τελευταίο έτος (εξαιρουμένης της κεταμίνης και της GHB) μεταξύ νεαρών ενηλίκων (ηλικίας 15 έως 34 ετών) κυμαίνονται από 0,1 % στη Λετονία έως 5,1 % στη Ρουμανία. Μεταξύ των μαθητών ηλικίας 15 έως 16 ετών, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα (βλ. ESPAD 2019), από το 2019, εκτιμάται ότι η χρήση νέων ψυχοδραστικών ουσιών καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής κυμαινόταν από 0,9 % έως 6,6 %, με τη χρήση συνθετικών κανναβινοειδών καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής να κυμαίνεται από 1,1 % έως 5,2 % για τα συνθετικά κανναβινοειδή και, για τη χρήση συνθετικών καθινονών, από 0,2 % έως 2,5 %.
Νοσοκομειακά περιστατικά που σχετίζονται με νέες ψυχοδραστικές ουσίες
-
Το 2021, η 3-MMC αναφέρθηκε σε 68 περιστατικά οξείας τοξικότητας από ναρκωτικά σε 5 νοσοκομεία του δικτύου Euro-DEN Plus.
Πρωτογενή δεδομένα
Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία των γραφημάτων και των διαγραμμάτων της παρούσας σελίδας είναι διαθέσιμα στη συνέχεια.
Εμφάνιση πινάκων πρωτογενών δεδομένων
Σχετικά με αυτήν τη σελίδα
Συνιστώμενη μνεία: Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (2023), Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2023: Τάσεις και εξελίξεις, https://www.emcdda.europa.eu/publications/european-drug-report/2023_en
Κωδικοί αναγνώρισης:
HTML: TD-AT-23-001-EL-Q
ISBN: 978-92-9497-865-3
DOI: 10.2810/161905