Analiza rynków narkotykowych w UE: kluczowe wnioski dla polityki i praktyki

zdjęcia: konopie indyjskie, zaciśnięta dłoń na ulicy w nocy, roślina konopi indyjskich, kontenery w porcie na niebieskim tle globalnej sieci

Informacje o raporcie

Niniejszy raport został opracowany przez EMCDDA i Europol we współpracy z grupą referencyjną EMCDDA ds. wskaźników podaży narkotyków. Jego podstawą są szczegółowe ustalenia przedstawione w publikacji EU Drug Markets: In-depth analysis (Rynki narkotykowe w UE: szczegółowa analiza) – czwartym kompleksowym przeglądzie rynków niedozwolonych środków odurzających w Unii Europejskiej. Zawiera strategiczne podsumowanie na najwyższym poziomie dla osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki i decydentów, aby wspierać opracowywanie oraz wdrażanie polityk i działań w Europie, w oparciu o dogłębne zrozumienie obecnego krajobrazu narkotykowego i pojawiających się zagrożeń. Służy również praktykom pracującym w tej dziedzinie i ma na celu poszerzenie wiedzy ogółu społeczeństwa na temat tych kwestii.

Pobierz plik PDF raportu w języku angielskim  

Przedmowa

Ylva Johansson, European Commissioner Migration and Home Affairs

Rynek niedozwolonych środków odurzających, kontrolowany przez siatki przestępcze, stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Zagraża zdrowiu i bezpieczeństwu publicznemu, a jednocześnie wspiera ekstremalną przemoc i korupcję, osłabiając samą tkankę społeczeństwa, demokracji i praworządności. Rosnąca różnorodność i złożoność rynków narkotykowych w UE również stawia nowe wyzwania, wymagając kompleksowego ogólnoeuropejskiego systemu ostrzegania o narkotykach w celu poprawy reakcji i zapobiegania eskalacji sytuacji.

Jednym z kluczowych aspektów zagrożenia ze strony rynków narkotykowych jest wykorzystywanie kluczowej infrastruktury logistycznej, zwłaszcza portów morskich. Siatki przestępcze infiltrują te węzły handlu i transportu, przekształcając je w kanały dla bezprecedensowych przepływów narkotyków. Gospodarcze i społeczne reperkusje tych zmian stanowią pilne wyzwania, ponieważ potęgują zagrożenie dla bezpieczeństwa i jeszcze bardziej zwiększają dostępność niedozwolonych środków odurzających w Europie. Unia Europejska musi zatem wzmocnić odporność tych i innych węzłów logistycznych, aby zapobiec ich dalszemu wykorzystywaniu do nielegalnego przemytu narkotyków.

Kryzys ten potęguje rekrutacja młodych ludzi przez siatki przestępcze zaangażowane w rynki narkotykowe. Społecznie wrażliwa młodzież jest zwabiana lub zmuszana przez organizacje przestępcze do udziału w niebezpiecznych i nielegalnych działaniach. Zagraża to jej przyszłym możliwościom oraz utrwala cykl przestępczości i przemocy – co podkreśla konieczność skupienia się w znacznym stopniu na profilaktyce.

Rozbijanie tych siatek przestępczych stanowi złożony problem ponieważ stale dostosowują się one do zewnętrznych wstrząsów i coraz częściej korzystają z usług wyspecjalizowanych dostawców usług przestępczych. Biorąc pod uwagę globalny charakter tych sieci, wspomagany rozwojem technologicznym, w coraz większym stopniu koordynują one swoje działania związane z nielegalnym handlem narkotykami spoza Unii Europejskiej. Podkreśla to istotną rolę współpracy międzynarodowej w przerywaniu przestępczych szlaków i sieci dostaw. Choć nadal ważne jest aresztowanie kluczowych osób, to jednak najistotniejsze znaczenie ma zwiększenie zdolności organów ścigania i organów sądowych do rozbijania całych siatek przestępczych, zwłaszcza we współpracy z partnerami międzynarodowymi.

Strategia UE w dziedzinie narkotyków i jej plan działania oraz strategia w zakresie unii bezpieczeństwa wyposażają Unię Europejską w narzędzia do działania w tym zmieniającym się krajobrazie zagrożeń i wspierają państwa członkowskie w promowaniu bezpieczeństwa dla wszystkich mieszkańców Unii Europejskiej. Inicjatywy te są wspierane przez unijny plan działania na rzecz zwalczania nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i przestępczości zorganizowanej. Pomyślne uruchomienie sojuszu portów europejskich w dniu 24 stycznia 2024 r. jest znaczącym krokiem w jego realizacji. Ponadto Komisja przeprowadziła ocenę tematyczną Schengen, koncentrując się na przemycie narkotyków, w której zidentyfikowano najlepsze praktyki w dziedzinie współpracy policyjnej, ochrony granic zewnętrznych i zarządzania systemami informatycznymi.

EMCDDA i Europol odgrywają kluczową rolę w tych staraniach, wspierając państwa członkowskie i współpracując z krajami trzecimi we wzmacnianiu gotowości i reakcji Europy na przepływy niedozwolonych środków odurzających. Te strategiczne spostrzeżenia obu agencji ze wspólnej analizy rynków narkotykowych zapewniają solidne ramy dla zrozumienia rynków narkotykowych na poziomie unijnym i międzynarodowym oraz reagowanie na nie.

Ylva Johansson
Europejska komisarz ds. migracji i spraw wewnętrznych

Wprowadzenie

Zrozumienie wieloaspektowego rynku narkotykowego w zglobalizowanym świecie

Alexis Goosdeel, Director, EMCDDA

W poważnej i zorganizowanej przestępczości w Unii Europejskiej pod względem liczby zaangażowanych przestępców i ogromu generowanych zysków handel nielegalnymi narkotykami nadal przeważa. Rynek ten jest częścią złożonej globalnej działalności przestępczej, w ramach której współpraca transgraniczna z wykorzystaniem pośredników i dilerów tworzy płynne i sieciowe środowisko.

Globalizacja nadal wywiera znaczący wpływ, ponieważ do współpracy przestępczej i integracji wzdłuż łańcuchów dostaw przestępcy wykorzystują możliwości, jakie dają wzajemnie połączone sieci komunikacji, handlu i transportu. Zmiany te wpłynęły na powiązania między handlem niedozwolonymi środkami odurzającymi, a innymi obszarami przestępczości w Unii Europejskiej, takimi jak handel bronią palną, ponieważ działalność sieci handlu środkami odurzającymi wymaga szeregu narzędzi i możliwości.

Na europejskim rynku narkotykowym odnotowano bezprecedensowy wzrost dostępności niedozwolonych środków odurzających, o czym świadczy większa czystość narkotyków i stabilne ceny na poziomie detalicznym, a także dywersyfikacja narkotyków i produktów konsumenckich. Sytuacja ta wynika również z utrzymującego się wysokiego poziomu popytu i innowacji przestępczych, ponieważ rynki niedozwolonych środków odurzających stały się bardzo odporne i elastyczne w obliczu nieoczekiwanych wydarzeń na świecie.

Rynek narkotykowy w UE ma szeroki wpływ na nasze społeczeństwo, widoczny w zgonach związanych z narkotykami i liczbie osób poszukujących leczenia. Podsyca to również ekspansję przestępczości zorganizowanej, zwiększa poziom korupcji i wykorzystywanie osób znajdujących się w trudnej sytuacji. Znaczna część przemocy związanej z poważną i zorganizowaną przestępczością w Europie ma swoje źródło w handlu narkotykami. Produkcja niedozwolonych środków odurzających wywołuje szkody w środowisku, a gospodarka i rządy prawa są osłabiane przez wyzysk legalnych przedsiębiorstw.

Catherine De Bolle, Executive Director, Europol

Stale zmieniający się i wieloaspektowy rynek środków odurzających wymaga wielopłaszczyznowego podejścia, obejmującego egzekwowanie prawa, zdrowie publiczne, edukację i współpracę międzynarodową. Uznanie globalnych powiązań między rynkami i podmiotami przestępczymi ma zasadnicze znaczenie dla opracowania skutecznych reakcji na obecne i przyszłe zagrożenia, ponieważ rozwój sytuacji w innych częściach świata będzie nadal wpływał na rynki narkotykowe UE.

Te złożone aspekty uwypuklają potrzebę zdecydowanych reakcji, zgodnie z nowym planem działania UE w zakresie zwalczania handlu narkotykami i przestępczości zorganizowanej. Priorytetowe obszary obejmują ograniczenie podaży poprzez rozbijanie siatek przestępczych wysokiego ryzyka oraz eliminację kluczowych pośredników i dilerów, takich jak osoby zajmujące się praniem brudnych pieniędzy, na których polegają, przy jednoczesnej poprawie dostępu do opartych na dowodach środków redukcji szkód, leczenia i rehabilitacji. Musimy zatem wzmocnić odporność społeczną w Unii Europejskiej i popracować nad podstawowymi czynnikami społeczno-ekonomicznymi, które czynią szkody i napędzają rynek nielegalnych środków odurzających.

Alexis Goosdeel
Dyrektor, EMCDDA

Catherine De Bolle
Dyrektor wykonawcza, Europol

Obecna sytuacja i główne zagrożenia

hand of business woman working on a tactile screen

W tej sekcji przedstawiono kluczowe wnioski z bieżącej analizy rynków narkotykowych w UE, obejmujące zakres dynamiki rynku, czynniki geopolityczne, operacje przestępcze i konsekwencje społeczno-ekonomiczne. Według najnowszych danych i analiz, rynek narkotykowy w UE jest duży, złożony i stale ewoluuje (Wykres 1).

Rynek narkotykowy w UE: znaczące skutki finansowe

Na podstawie danych z 2021 r. szacuje się, że minimalna wartość detaliczna rynku narkotykowego w UE wynosi co najmniej 31 mld euro. Jest to główne źródło dochodów dla przestępczości zorganizowanej. Podstawową cechą tego rynku jest wzajemne powiązanie między różnymi niedozwolonymi środkami odurzającymi, a sieci przestępcze oraz kluczowi pośrednicy i dilerzy często angażują się w przestępczość związaną z wieloma narkotykami. Rozległy rynek narkotykowy w UE krzyżuje się również z innymi obszarami przestępczości, takimi jak handel bronią palną i pranie pieniędzy – i ma na nie znaczący wpływ.

Wykres 1. Ekosystem rynków narkotykowych w UE

Wykres 1. Ekosystem rynków narkotykowych w UE

Wysoka dostępność i znaczna różnorodność produktów: rosnące ryzyko dla użytkowników

Dostępność głównych narkotyków używanych w Europie jest nadal wysoka, o czym świadczą znaczne, a w niektórych przypadkach rosnące ilości nadal przechwytywane w Unii Europejskiej (Wykres 2). Ponadto rynek niedozwolonych środków odurzających charakteryzuje się różnorodnością produktów konsumpcyjnych i powszechną dostępnością szerszej gamy narkotyków, w tym nowych substancji psychoaktywnych, często o wysokiej intensywności lub czystości. Pokonywanie trudności w wykrywaniu i monitorowaniu wynikającemu z tej różnorodności może wymagać specjalistycznego sprzętu. Niedawne pojawienie się silnie działających opioidów, zwłaszcza benzimidazoli (nitazenów), stanowi szczególnie złożone zagrożenie dla zdrowia publicznego ze względu na wyższe ryzyko zatrucia zagrażającego życiu. Potencjalne pojawienie się nowych wzorców używania w Europie jest również głównym zagrożeniem ze względu na dostępność tanich i bardzo silnych lub czystych narkotyków. Dotyczy to przede wszystkim kokainy, której dostępność osiągnęła bezprecedensowy poziom.

Większa skuteczność przemytu: silniejsza presja na europejskie centra logistyczne

Najważniejszym czynnikiem przyczyniającym się do wzrostu wydajności jest tendencja do przemytu większych pojedynczych przesyłek narkotyków drogą morską, z wykorzystaniem kontenerów przepływających przez globalne węzły logistyczne. W rezultacie w ciągu ostatnich dziesięciu lat ilość narkotyków skonfiskowanych w Unii Europejskiej znacznie wzrosła, podczas gdy liczba konfiskat większości rodzajów narkotyków spadła (Wykres 2). Spadek liczby konfiskat można częściowo wyjaśnić mniejszym naciskiem na egzekwowanie przepisów dotyczących posiadania i używania narkotyków w niektórych państwach członkowskich.

Wykres 2. Procentowa zmiana liczby konfiskat narkotyków w Unii Europejskiej w ciągu ostatnich dziesięciu lat
 

Dane źródłowe dla tego wykresu są dostępne w tabeli źródłowej na tej stronie.

Europa zajmuje centralne miejsce w produkcji i przemycie narkotyków

Produkcja marihuany i narkotyków syntetycznych na skalę przemysłową, takich jak amfetamina, metamfetamina, MDMA i katynony, odbywa się w UE z przeznaczeniem zarówno na rynki unijne, jak i międzynarodowe. Skalę i złożoność produkcji narkotyków syntetycznych w Europie napędzają innowacje w metodach i sprzęcie oraz dostępność podstawowych potrzebnych chemikaliów. Przetwarzanie kokainy na dużą skalę również odbywa się obecnie na terenie Unii Europejskiej. Europa jest również prawdopodobnie ważną strefą tranzytową dla globalnych przepływów narkotyków, zwłaszcza kokainy z Ameryki Łacińskiej i w mniejszym stopniu amfetaminy w postaci tabletek (Captagonu) z Syrii i Libanu.

Zdolności adaptacyjne przestępców: główne wyzwanie dla organów ścigania

Na rynku narkotykowym w UE działa wiele różnych siatek przestępczych. Wykazują one wysoki poziom zdolności adaptacyjnych, wykorzystując postęp technologiczny i szeroko zakrojone zmiany społeczne, korzystając z legalnych struktur biznesowych i możliwości oferowanych przez gospodarkę tradycyjną i cyfrową. Przestępcy często polegają na innych siatkach lub pośrednikach, aby ułatwić sobie nielegalną działalność. Zapewnia im to również elastyczność w dywersyfikacji źródeł i produktów, szlaków przemytniczych i metod ukrywania – zwiększając wydajność i zdolność przystosowania się w celu zminimalizowania ryzyka i maksymalizacji zysków.

Rynki narkotykowe: odporne na poważne wstrząsy zewnętrzne

istock photo of containers in a port

Rynek narkotykowy w UE wykazał wyjątkową odporność na światowe kryzysy, niestabilność oraz znaczące zmiany polityczne i gospodarcze. Ostatnie przykłady takich wstrząsów obejmują pandemię COVID-19, wojnę Rosji w Ukrainie i przejęcie władzy przez talibów w Afganistanie. W reakcji na nie siatki przestępcze dostosowały się, zmieniając szlaki przemytu i dywersyfikując swoje metody. Jednocześnie zmiany te wpłynęły również na pojawienie się nowych rynków, a w niektórych przypadkach nawet na preferencje konsumentów.

Wzajemne oddziaływanie rynków legalnych i nielegalnych: dodatkowe warstwy złożoności

Rynki niedozwolonych środków odurzających i normalna gospodarka przecinają się na liczne i znaczące sposoby. Na przykład przestępcy korzystają z komercyjnej infrastruktury transportowej do przemytu narkotyków i wykorzystują luki w przepisach, aby uzyskać dostęp do substancji chemicznych w celu produkcji nielegalnych narkotyków. Przecięcia te są również widoczne na rynkach konopi indyjskich i opioidów, gdzie niektóre produkty legalnie dostępne do celów leczniczych lub przemysłowych mogą być przekierowywane. Przykładowo legalna uprawa konopi przemysłowych i produkcja CBD (kannabidiolu) mogą być wykorzystywane do produkcji niedozwolonych produktów z konopi indyjskich.

Ekstremalna przemoc: obciążenie dla lokalnych społeczności i społeczeństwa

W niektórych państwach członkowskich UE odnotowuje się bezprecedensowo wysoki poziom przemocy związanej z rynkiem narkotykowym, często związanej z rynkiem kokainy i konopi indyjskich. Wydaje się, że koncentruje się ona w węzłach dystrybucyjnych i na konkurencyjnych rynkach detalicznych. Przemoc ta obejmuje zabójstwa, tortury, porwania i zastraszanie i często ma miejsce pomiędzy siatkami przestępczymi, choć ofiarami padają także niewinni ludzie. Ma to poważny wpływ na społeczeństwo jako całość, a to z kolei zwiększa postrzeganie braku bezpieczeństwa publicznego.

blurred image of two people talking

Korupcja: ułatwianie handlu narkotykami i podważanie praworządności

Siatki przestępcze polegają na korupcji na wszystkich poziomach rynku narkotykowego, aby ułatwić swoją działalność i zmniejszyć ryzyko, w tym również ryzyko stwarzane przez wymiar sprawiedliwości. Korupcja związana z narkotykami jest również wymierzona w osoby mające dostęp do kluczowej infrastruktury, takie jak osoby pracujące w centrach logistycznych, zawodach prawniczych i sektorze finansowym. Korupcja, która często wiąże się z przemocą, ma destrukcyjny wpływ na tkankę społeczną i podważa rządy, tworząc systemowe słabości, czasem przymusowo angażując ludzi w działalność przestępczą.

Technologia i innowacje: kluczowe czynniki napędzające rynki narkotykowe

Innowacje w produkcji niedozwolonych środków odurzających skutkują wyższą produkcją, zwiększoną mocą lub czystością oraz szerszą gamą produktów konsumenckich. Siatki przestępcze nadal wprowadzają nowe substancje chemiczne do produkcji narkotyków syntetycznych, co stanowi złożone wyzwanie dla organów ścigania. Innowacje w zakresie chemicznego ukrywania narkotyków również znacznie komplikują ich wykrywanie i zapobieganie im. Jednocześnie siatki przestępcze wykorzystują postęp cyfrowy i możliwości technologiczne do ukrywania nielegalnej komunikacji, ulepszania modeli dystrybucji narkotyków i zmniejszania ryzyka. Przykładem tego jest niedawny wzrost wykorzystania mediów społecznościowych i komunikatorów internetowych do sprzedaży detalicznej narkotyków, dzięki czemu szeroka gama substancji stała się bardziej dostępna.

Najważniejsze zmiany w podziale na narkotyki

szkło powiększające

Konopie indyjskie

raport o europejskich rynkach narkotykowych: konopie indyjskie. Zdjęcie konopi indyjskich na czarnym tle

Konopie indyjskie są najpowszechniej używanym niedozwolonym środkiem odurzającym w Unii Europejskiej – około 22,6 mln osób dorosłych używało tego narkotyku w ciągu ostatniego roku. Rynek konopi indyjskich nadal jest największym rynkiem narkotykowym w Unii Europejskiej.

W 2021 r. konfiskaty konopi indyjskich w Unii Europejskiej osiągnęły rekordowy poziom: skonfiskowano 256 ton marihuany i 816 ton haszyszu. Siatki przestępcze działające na nielegalnym rynku konopi indyjskich są zróżnicowane i elastyczne, często zaangażowane w handel wieloma rodzajami narkotyków i powiązane z przemocą, korupcją i nadużywaniem legalnych struktur biznesowych. Duża część przemocy wśród przestępców w ostatnich latach była związana z rynkiem konopi indyjskich, częściowo ze względu na różnorodność i rentowność tego rynku.

Większość konopi indyjskich konsumowanych w Unii Europejskiej jest prawdopodobnie produkowana w jej obrębie, zwłaszcza w Hiszpanii, gdzie zlikwidowano znaczne uprawy konopi indyjskich. W dostawach konopi indyjskich znaczną rolę odgrywa również region Bałkanów Zachodnich, natomiast największym dostawcą haszyszu pozostaje Maroko. Istnieją jednak sygnały o rosnącej produkcji haszyszu w Unii Europejskiej i chociaż jej ilość będzie prawdopodobnie niewielka w porównaniu z Marokiem, stanowi to nowe zagrożenie. Produkcja konopi indyjskich wywiera znaczący wpływ na środowisko ze względu na zużycie energii i wody, a także zanieczyszczenia chemiczne.

Siła działania konopi indyjskich wzrosła w ciągu ostatniej dekady zarówno w przypadku marihuany, jak i haszyszu. Zaobserwowano także rosnącą różnorodność produktów konsumenckich. Obejmują one olejki, ekstrakty, produkty spożywcze i produkty do papierosów elektronicznych, przemycane z Ameryki Północnej i produkowane w Europie. Zarówno syntetyczne, jak i półsyntetyczne kannabinoidy nadal pojawiają się w różnych formach produktów konsumenckich.

Trwająca na całym świecie i w Unii Europejskiej debata polityczna na temat konopi indyjskich doprowadziła do utworzenia stale zmieniającego się otoczenia prawnego i regulacyjnego. Spowodowało to znaczną niejednorodność na szczeblu krajowym, a niekiedy też lokalnym, potencjalnie stwarzającą dodatkowe problemy dla organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości.

Więcej informacji na temat rynku narkotykowego w UE: Konopie indyjskie  

Kokaina

raport o europejskich rynkach narkotykowych: kokaina. Zdjęcie kokainy na czarnym tle

Kokaina jest drugim najczęściej używanym niedozwolonym środkiem odurzającym w Unii Europejskiej i drugim co do wielkości rynkiem nielegalnych narkotyków pod względem generowanych przychodów. Rynek konsumencki kokainy rośnie, na co potencjalny wpływ ma bezprecedensowa dostępność taniej kokainy o wysokiej czystości. Pojawiają się również sygnały o potencjalnej zmianie roli Europy w globalnym handlu kokainą. Można to zaobserwować w coraz intensywniejszym wykorzystaniu Unii Europejskiej jako punktu tranzytowego dla dostaw kokainy do innych regionów oraz w rosnącej tendencji do przeprowadzania niektórych etapów produkcji kokainy w Unii Europejskiej.

Dowody wskazują, że siatki przestępcze z Ameryki Łacińskiej i Europy współpracują przy produkcji kokainy w Unii Europejskiej. Wiąże się to z (rzadko wykrywanym) przemytem dużych ilości pasty kokainowej i kokainy w postaci wolnej zasady do Europy w celu dalszego przetworzenia na chlorowodorek kokainy. Przywóz kokainy w postaci wolnej zasady do Unii Europejskiej również zwiększa ryzyko wzrostu popularności nowych nadających się do palenia produktów kokainowych (np. cracku) na europejskich rynkach konsumenckich.

Od 2017 r. co roku w Unii Europejskiej przechwytywane są rekordowe ilości kokainy – w 2021 r. państwa członkowskie przechwyciły 303 tony tego narkotyku. Największą liczbę konfiskat zgłaszają Belgia, Holandia i Hiszpania, co odzwierciedla znaczenie tych krajów jako punktów wejścia dla kokainy. Wstępne dane wskazują na dalszy wzrost liczby konfiskat w 2022 r., również w kluczowych punktach wjazdu, takich jak Antwerpia.

Znaczne ilości kokainy przemycane są przez europejskie porty morskie w kontenerach intermodalnych. Doprowadziło to do bezprecedensowej dostępności kokainy w Unii Europejskiej. Głównymi czynnikami sprzyjającymi przemytowi kokainy są korupcja i zastraszanie pracowników portów, choć korupcja związana z tym rynkiem rozciąga się na inne sektory społeczeństwa.

W handlu kokainą w Unii Europejskiej dominują siatki przestępcze wysokiego ryzyka, generując wysokie zyski. Podobnie jak w przypadku innych narkotyków, sieci te wspierają pośrednicy i dilerzy w płynnym i wzajemnie połączonym środowisku. Poważna przemoc związana z rynkiem kokainy, choć dotyczy całego społeczeństwa, wydaje się wzrastać w kluczowych punktach wejścia.

Więcej informacji na temat rynku narkotykowego w UE: Kokaina  

Heroina i inne opioidy

raport o europejskich rynkach narkotykowych: heroina. Zdjęcie maku na czarnym tle

Heroina nadal jest najczęściej używanym nielegalnym opioidem i w znacznym stopniu przyczynia się do szkód związanych z nielegalnym używaniem narkotyków w Unii Europejskiej. Jednakże pod wpływem wydarzeń na całym świecie krajobraz problemu opioidowego w Europie ewoluuje i staje się coraz bardziej złożony. Ma to wpływ na gotowość i reagowanie.

Co ważne, należy się spodziewać, że zmiany polityczne w Afganistanie – głównym źródle heroiny konsumowanej w Europie, zakłócą ten rynek. Ogłoszony przez talibów w kwietniu 2022 r. zakaz narkotykowy prawdopodobnie zaczął obowiązywać, ponieważ dostępne dane sugerują znaczny spadek upraw maku lekarskiego i produkcji heroiny w 2023 r. Może to spowodować spadek dostępności heroiny w Unii Europejskiej. To z kolei może doprowadzić do wypełnienia luk rynkowych przez inne narkotyki, w tym silne syntetyczne opioidy, co będzie miało znacząco negatywny wpływ na zdrowie publiczne i bezpieczeństwo.

W przemycie heroiny do Unii Europejskiej w coraz większym wykorzystywane są szlaki morskie, a zwłaszcza globalny ruch kontenerowy i promy wypływające z Turcji. Metody te umożliwiają przemyt dużych ilości heroiny w pojedynczych przesyłkach, ponieważ korzystanie z punktów przeładunkowych ukrywa pochodzenie i charakter podejrzanych przesyłek.

Tureckie siatki przestępcze nadal dominują w hurtowym przemycie heroiny na rynek europejski, chociaż w tym względzie aktywne są również inne siatki np. powiązane z regionem Bałkanów Zachodnich. Siatki te współpracują z dostawcami w głównym regionie produkcji i z partnerami w kluczowych węzłach dystrybucyjnych w Unii Europejskiej. Wspomagane są przez legalnie założone, przejęte lub infiltrowane firmy wzdłuż szlaków przemytu. Przemyt bezwodnika octowego, głównej substancji chemicznej niezbędnej do produkcji heroiny, z Unii Europejskiej nadal odbywa się również „odwrotnym szlakiem bałkańskim” przez Turcję. Jednak widoczne ostatnio ograniczenie handlu heroiną na szlaku bałkańskim może w przyszłości doprowadzić do zmian.

Więcej informacji na temat rynku narkotykowego w UE: Heroina i inne opioidy  

Amfetamina

raport o europejskich rynkach narkotyków: amfetamina. Zdjęcie amfetamin na czarnym tle

Unia Europejska jest ważnym rynkiem amfetaminy w skali światowej – w 2021 r. skonsumowanych zostało ok. 90 ton tego narkotyku. Jest to stosunkowo niedrogi środek pobudzający, którego rynek na terenie Unii Europejskiej jest duży i stabilny. Chociaż amfetamina ma ogólnie niską cenę i niską czystość, amfetaminę o wysokiej czystości i niskiej cenie można znaleźć w Belgii i Holandii – głównych ośrodkach produkcyjnych. Część produkcji amfetaminy odbywa się również w Niemczech i Polsce, a czasami także w innych krajach.

Siatki przestępcze nieustannie dostosowują i ulepszają metody produkcji amfetaminy. Dostawy prekursorów i podstawowych substancji chemicznych odgrywają w tym kluczową rolę, chociaż związana z tym infrastruktura przestępcza pozostaje w dużej mierze nieznana. W głównej metodzie produkcji amfetaminy jako materiał wyjściowy wykorzystuje się BMK, który pozyskiwany jest przede wszystkim z prekursorów. Jednak w przyszłości inne metody mogą zyskać na znaczeniu, potencjalnie umożliwiając omijanie zależności od BMK. Produkcja amfetaminy wywiera znaczny wpływ na środowisko ze względu na duże ilości wytwarzanych odpadów chemicznych.

Przemyt amfetaminy w Unii Europejskiej odbywa się głównie drogą lądową, czasami w połączeniu z innymi narkotykami. Mniejsze ilości są przemycane za pośrednictwem usług pocztowych i paczkomatowych, często powiązanych z handlem internetowym. Przemyt oleju amfetaminowego z Holandii i Belgii do innych krajów UE, gdzie jest on dalej przetwarzany na nadający się do spożycia siarczan amfetaminy stanowi ważną część nielegalnego handlu amfetaminą w Unii Europejskiej i rośnie od lat.

Duże ilości tabletek zawierających amfetaminę (Captagonu) są również przemycane przez porty UE, z ośrodków produkcyjnych w Syrii i Libanie, na Półwysep Arabski, będący głównym globalnym rynkiem konsumenckim. Jednakże pewna część produkcji Captagonu odbywa się również w Unii Europejskiej, głównie w Holandii, na eksport na duże rynki konsumenckie. Produkcja ta wydaje się mieć charakter oportunistyczny i opiera się na konkretnych zamówieniach i popycie.

Więcej informacji na temat rynku narkotykowego w UE: Amfetamina  

Metamfetamina

raport o europejskich rynkach narkotykowych: metamfetamina Zdjęcie metamfetaminy na czarnym tle

Rynek metamfetaminy w Unii Europejskiej, choć stosunkowo niewielki w skali globalnej, może się rozwijać. Średnia czystość metamfetaminy wzrosła w ciągu ostatniej dekady, zwłaszcza od 2019 r., kiedy produkcja krystalicznej metamfetaminy na dużą skalę w Europie stała się bardziej powszechna. W tym samym okresie ceny nieznacznie spadły. Chociaż wydaje się, że produkcja i przemyt na dużą skalę w Unii Europejskiej są przeznaczone głównie na eksport, istnieje ryzyko, że przynajmniej część trafi na rynki użytkowników w UE, zwiększając potencjał rozprzestrzeniania się metamfetaminy, w tym nadającej się do palenia krystalicznej metamfetaminy, do szerszej grupy użytkowników.

Produkcja methamfetaminy na skalę przemysłową odbywa się w Holandii i, w mniejszym stopniu, w Belgii. Innowacje w europejskiej produkcji metamfetaminy zwiększyły wydajność i produkcję. Podobnie jak w przypadku innych narkotyków syntetycznych, nadal występują problemy związane z kontrolowaniem dostępności prekursorów w miarę dostosowywania się siatek przestępczych do przepisów prawnych. Produkcja metamfetaminy w Unii Europejskiej niesie ze sobą znaczne ryzyko dla zdrowia, bezpieczeństwa i środowiska, na przykład z powodu odpadów chemicznych.

Produkcja metamfetaminy na dużą skalę w Unii Europejskiej była wynikiem współpracy pomiędzy europejskimi producentami narkotyków syntetycznych a meksykańskimi siatkami przestępczymi. W szczególności wymiana wiedzy w Holandii i Meksyku doprowadziła do powstania bardziej wyrafinowanych i większych zakładów produkujących metamfetaminę. Chociaż produkcja na dużą skalę trwa, meksykańskich producentów nieczęsto można spotkać w laboratoriach, ponieważ technik tych nauczyli się europejscy producenci. Współpraca ta ustanowiła jednak ważny precedens stwarzający potencjalnie poważne ryzyko dla zdrowia i bezpieczeństwa publicznego, ponieważ wiadomo, że meksykańskie siatki przestępcze produkują nielegalny fentanyl na rynek amerykański.

W ostatnich latach znacznie wzrosła liczba konfiskat metamfetaminy w Unii Europejskiej, co przypisuje się zarówno produkcji krajowej, jak i przemytowi narkotyków z krajów spoza UE, takich jak Iran, Meksyk i Nigeria. Produkcja metamfetaminy w Afganistanie również stanowi zagrożenie ze względu na potencjalny przemyt do Unii Europejskiej ustalonymi szlakami heroinowymi. Oznaką takiego rozwoju sytuacji może być rosnąca liczba konfiskat odnotowana w Turcji.

Więcej informacji na temat rynku narkotykowego w UE: Metamfetamina  

MDMA

raport o europejskich rynkach narkotykowych: MDMA. Zdjęcie tabletek MDMA na czarnym tle

MDMA jest nadal popularnym narkotykiem używanym w Unii Europejskiej i jest ogólnie kojarzony z epizodycznymi wzorami konsumpcji w klubach nocnych i lokalach rozrywkowych. Dostępne obecnie dane sugerują ogólnie stosunkowo stabilną sytuację w odniesieniu do używania MDMA, chociaż na szczeblu krajowym istnieje znaczna różnorodność.

Europa jest producentem MDMA na dużą skalę, a krajowy rynek konsumencki jest zaopatrywany przez producentów europejskich. Podobnie jak w przypadku produkcji innych narkotyków syntetycznych w Europie, produkcja MDMA koncentruje się głównie w Holandii lub w jej pobliżu. Znaczne ilości MDMA produkowanego w Europie eksportowane są także na rynki poza Unią Europejską, w tym do Australii i obu Ameryk.

Podobnie jak w przypadku innych narkotyków syntetycznych, producenci MDMA często dostosowują użycie substancji chemicznych i prekursorów, aby uniknąć kontroli. Kolejnym zjawiskiem jest wyraźny wzrost liczby zgłoszeń wypadków w zakładach produkujących MDMA, w tym pożarów i eksplozji, potencjalnie spowodowanych użyciem nieodpowiedniego sprzętu i zaangażowaniem niedoświadczonych producentów. Podobnie jak w przypadku innych narkotyków syntetycznych , produkcja MDMA powoduje również znaczne szkody dla środowiska z powodu ilości wytwarzanych odpadów chemicznych.

Ogólna moc tabletek i proszków MDMA dostępnych na rynku detalicznym pozostaje wysoka według norm historycznych, chociaż w niektórych kluczowych krajach wydaje się mieć tendencję spadkową. Niemniej jednak szczególne obawy budzi ciągła dostępność tabletek zawierających wysokie dawki MDMA. Innym zagrożeniem jest pojawienie się niedawno nowych produktów konsumenckich zawierających MDMA, takich jak artykuły spożywcze i płyny, które mogą przyciągnąć nowe grupy konsumentów.

Fałszowanie MDMA innymi szkodliwymi substancjami również pozostaje ciągłym problemem, który może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia publicznego. Chociaż w tabletkach i proszkach MDMA powszechnie występują substancje zafałszowujące, zdarzały się przypadki zafałszowania nowymi substancjami psychoaktywnymi, zwłaszcza katynonami. Wydaje się również, że na rynku europejskim pojawia się „różowa kokaina” lub „tucibi”, mieszanina MDMA z ketaminą, kokainą lub 2C-B po raz pierwszy odnotowana w krajach Ameryki Łacińskiej. Podsumowując, zmiany te pokazują, że europejski rynek MDMA jest dynamiczny i odporny.

Nowe substancje psychoaktywne

raport o europejskich rynkach narkotykowych: NPS. Zdjęcie NPS na czarnym tle

Handel nowymi substancjami psychoaktywnymi stanowi istotne i dynamiczne wyzwanie dla rynku narkotyków w UE, ponieważ substancje te stale się zmieniają, aby uniknąć ograniczeń prawnych. W 2022 r. w Europie skonfiskowano rekordową ilość 30,6 ton nowych substancji psychoaktywnych przy stosunkowo niewielkiej liczbie dużych konfiskat.

Chociaż w ostatnich latach ogólna liczba nowych substancji psychoaktywnych pojawiających się po raz pierwszy w Europie spadła, rynek pozostaje dynamiczny – każdego roku w ramach unijnego systemu wczesnego ostrzegania wykrywane i monitorowane są setki substancji. Wykorzystywanie różnic w krajowych przepisach dotyczących kontroli narkotyków umożliwia ponowne pojawianie się niektórych nowych substancji psychoaktywnych po dłuższych okresach nieobecności.

Cyfryzacja odegrała znaczną rolę w ułatwianiu sprzedaży i dystrybucji nowych substancji psychoaktywnych. Dostępność tych substancji w internecie stwarza wyzwania regulacyjne, co podkreśla potrzebę wprowadzenia skutecznych środków monitorowania i kontroli sprzedaży online.

Nowe substancje psychoaktywne są wysyłane do Unii Europejskiej głównie spoza Europy. Chociaż Chiny w dalszym ciągu są głównym dostawcą, wygląda na to, że środki kontroli niektórych substancji syntetycznych (takich jak katynony, kannabinoidy i opioidy) spowodowały przeniesienie części produkcji NSP do Indii, które stały się głównym źródłem, prawdopodobnie ze względu na ograniczone kontrole krajowe.

W Europie obserwuje się również produkcję syntetycznego katynonu, szczególnie w ilościach hurtowych 3-CMC i 4-CMC. Zagrożeniem pozostaje możliwość produkcji innych substancji, zwłaszcza że obecnie kontrolowanych jest niewiele prekursorów nowych substancji psychoaktywnych.

Konfiskaty katynonu na dużą skalę w Europie, obejmujące masowy import z Indii, są przechwytywane głównie przez Holandię i Hiszpanię w celu widocznej dystrybucji w Europie. Istnieje również tendencja wzrostowa w dostawach do Unii Europejskiej psychoaktywnych składników farmaceutycznych w postaci proszku luzem, co do których istnieje podejrzenie, że pochodzą od przedsiębiorstw chemicznych i farmaceutycznych spoza Europy.

Od 2022 r. półsyntetyczne kannabinoidy są szeroko sprzedawane w Europie jako „legalne” zamienniki konopi indyjskich i delta-9-THC. Są wykonane z naturalnie występujących kannabinoidów, takich jak kannabidiol ekstrahowany z konopi indyjskich o niskiej zawartości THC. W dużych ilościach importowano je ze Stanów Zjednoczonych, ale produkowane są także w Europie. Sprzedawane są jako waporyzatory, artykuły spożywcze i inne wyrafinowane produkty, które mogą być atrakcyjne dla młodych ludzi.

Istnieją oznaki, że nowe syntetyczne opioidy, takie jak nitazeny, są bardziej dostępne w niektórych częściach Europy. Coraz częstsze mogą być również przypadki niewłaściwej sprzedaży lub fałszowania znanych opioidów tymi silnymi substancjami. Zwiększa to ryzyko przedawkowania i może spowodować wybuch epidemii. Zmiany te są prawdopodobnie spowodowane czynnikami podażowymi, w tym możliwymi zakłóceniami w dostawach heroiny.

Ostatnio w Europie zgłoszono mieszaniny nowych opioidów z benzodiazepinami („benzo-dope”) lub ksylazyną o działaniu uspokajającym dla zwierząt („tranq-dop”). Mieszanki te po raz pierwszy zaobserwowano w Ameryce Północnej i wiążą się z większymi szkodami, w tym ryzykiem przedawkowania.

Szkody związane z nowymi substancjami psychoaktywnymi pozostają poważnym problemem, zwłaszcza w przypadku ostrych zatruć. Zapewnienie skutecznych środków redukcji szkód to nadal złożony problem, biorąc pod uwagę różnorodny i stale ewoluujący charakter tych substancji oraz fakt, że konsumenci mogą nie być świadomi, że używają nowych substancji psychoaktywnych; mogą być one niewłaściwie sprzedawane jako inne narkotyki lub wykorzystywane jako adulteranty.

Działania mające na celu przeciwdziałanie bieżącym zagrożeniom i zwiększenie gotowości

A hand holding a light bulb in form of a human head

Monitorowanie licznych zagrożeń stwarzanych przez unijny rynek narkotykowy i reagowanie na nie wymaga wielodyscyplinarnego, elastycznego i zorientowanego na przyszłość podejścia – łagodzenia szkód i wykorzystywania szans na pozytywne zmiany. W tej sekcji przedstawiono kluczowe obszary, które należy uwzględnić w działaniach, aby skutecznie reagować na obecne i przyszłe zagrożenia wynikające z rynków narkotykowych w UE.

Poprawa obrazu sytuacji: wykrywanie, monitorowanie i analiza

  • Wzmocnienie systematycznego monitorowania i analizy rynku narkotyków w UE, w tym prekursorów, niedozwolonych środków odurzających i nowych substancji psychoaktywnych, w większym stopniu wykorzystując zaawansowane metody i technologie, takie jak sztuczna inteligencja i analiza zdjęć satelitarnych
  • Zwiększenie skuteczność wykrywania i monitorowania szczególnie szkodliwych substancji o znaczących negatywnych skutkach dla zdrowia publicznego, takich jak syntetyczne opioidy i nowe substancje psychoaktywne.
  • Dalsza poprawa ocen zagrożeń w całym łańcuchu dostaw narkotyków, w tym skupienie się na wpływie rozwoju sytuacji poza Europą na unijny rynek narkotykowy.
  • Ulepszenie monitorowania i analizy przemocy na rynku narkotykowym przy użyciu porównywalnych wskaźników i narzędzi w celu głębszego zrozumienia jej przyczyn. W związku z tym należy nadać priorytet mapowaniu siatek przestępczych, które stanowią największe zagrożenie.
  • Wzmocnienie monitorowania i analizy wykorzystania platform internetowych do handlu i dystrybucji narkotyków. Szczególną uwagę należy zwrócić na rozwój sytuacji w internecie i na platformach mediów społecznościowych, zwłaszcza jeśli chodzi o korzystanie z nich przez młodych ludzi.
  • Opracowanie nowych ram analizy potencjalnego wpływu zmian legislacyjnych na rynki niedozwolonych środków odurzających. Będzie to wymagało lepszego zrozumienia wielkości rynku narkotyków i jego możliwego wpływu na zarządzanie.

Wzmocnienie reakcji w celu ograniczenia podaży i zwiększenia bezpieczeństwa

  • Wzmocnienie reakcji operacyjnych przeciwko siatkom przestępczym, zwłaszcza przeciwko siatkom przestępczym wysokiego ryzyka i celom o dużej wartości. Do tych ostatnich zaliczają się pośrednicy i brokerzy, którzy uprawiają nielegalną działalność, taką jak sieci prania pieniędzy.
  • Dalsze nadawanie priorytetu działaniom operacyjnym, które likwidują całe siatki przestępcze i ich współpracowników.
  • Pełne wykorzystanie odpowiednich europejskich narzędzi koordynacji operacyjnej i współpracy międzynarodowej, zwłaszcza operacyjnych grup zadaniowych i wspólnych zespołów dochodzeniowo-śledczych.
  • Wzmocnienie reakcji na przemyt i nielegalne korzystanie z prekursorów i niezbędnych substancji chemicznych stosowanych w produkcji środków odurzających. Aby uniemożliwić siatkom przestępczym wykorzystywanie słabych punktów obecnych środków kontroli oraz ograniczyć podaż prekursorów, konieczne są ulepszone strategie.
  • Wzmocnienie barier administracyjnych uniemożliwiających przestępcom wykorzystywanie luk prawnych i legalnej gospodarki. Powinno to obejmować ulepszone i ukierunkowane środki zwalczania korupcji, aby uniemożliwić przestępcom podważanie praworządności.
  • Zwiększenie możliwości przechwytywania w portach morskich, węzłach pocztowych i paczkowych w Europie. Powinno to obejmować wdrożenie zaawansowanych technologii i narzędzi monitorowania.
  • Wzmocnienie i nadanie dalszego priorytetu politykom zapobiegania przestępczości skupiającym się na młodych ludziach zagrożonych wyzyskiem i rekrutacją przez siatki przestępcze. Należy również ulepszyć programy profilaktyczne i uświadamiające ukierunkowane na ryzykowne zachowania młodych ludzi w internecie.

Wzmocnienie współpracy międzynarodowej

  • network on world map on blue background
    Wzmocnienie zaangażowania i współpracy z organizacjami międzynarodowymi i krajami trzecimi w zwalczaniu siatek przestępczych w całym łańcuchu dostaw niedozwolonych środków odurzających. Szczególną uwagę należy zwrócić na wzmocnienie współpracy w kluczowych centrach przepływów narkotyków przeznaczonych dla Unii Europejskiej.
  • Promowanie wymiany danych i wiedzy na temat sieci, szlaków i tendencji przemytu narkotyków w celu zwiększenia świadomości sytuacyjnej i skoordynowania reakcji między Unią Europejską a krajami trzecimi.
  • Dalsze wspieranie wdrażania odpowiednich przepisów europejskich i umów międzynarodowych w celu harmonizacji ram prawnych, aby zakłócić handel narkotykami. Szczególną uwagę należy zwrócić na poprawę ram ekstradycji i ścigania przestępców działających w krajach zewnętrznych.
  • Wzmocnienie partnerstw publiczno-prywatnych w celu zapobiegania wykorzystywaniu legalnych struktur biznesowych i międzynarodowych szlaków handlowych. Obejmuje to nadanie priorytetu większej odporności na działalność przestępczą w kluczowych węzłach logistycznych.

Inwestowanie w budowanie zdolności

  • Zwiększenie zasobów ludzkich i finansowych przeznaczonych na działania operacyjne i strategiczne. Szczególną uwagę należy zwrócić na budowanie zdolności w kluczowych punktach wejścia do Europy dla przepływów narkotyków oraz na zapewnienie spójności i dostosowania do ustalonych najlepszych praktyk.
  • Wzmocnienie inwestycji w rozwój i wdrażanie innowacyjnych technologii wykrywania, monitorowania i analizy.
  • Dalsze inwestycje w szkolenia najważniejszych pracowników i urzędników, zarówno w Europie, jak i w kluczowych krajach zewnętrznych, aby poszerzać wiedzę i dalej rozpowszechniać najlepsze praktyki w celu zapobiegania działalności przestępczej.
  • Zwiększenie pomocy i wsparcia w zakresie budowania potencjału na rzecz krajów trzecich na głównych szlakach przemytu narkotyków do Europy, koncentrując się na egzekwowaniu prawa, kontroli granicznej oraz programach leczenia odwykowego i redukcji szkód.

Wzmocnienie polityki oraz działań w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa publicznego

  • Dalsze usprawnianie kształtowania polityki opartej na dowodach, aby złagodzić negatywny wpływ rynków nielegalnych narkotyków na zdrowie i bezpieczeństwo. Przede wszystkim potrzebne są przyszłościowe podejścia polityczne i reakcje, oparte na szczegółowych ocenach zagrożeń, aby przewidywać pojawiające się zagrożenia i proaktywnie je łagodzić.
  • Poprawa ukierunkowanych działań w zakresie zapobiegania przestępczości, koncentrując się na społecznościach wrażliwych.
  • Zwiększenie inwestycji w ukierunkowaną i opartą na dowodach profilaktykę, leczenie i interwencje ograniczające szkody w celu łagodzenia szkodliwych skutków używania narkotyków.
  • Zwiększanie świadomości politycznej i reagowania na zagrożenia dla środowiska i szkody związane z produkcją, handlem i używaniem narkotyków.

W stronę spójnego podejścia

eu flags in front of mirror windows building

Ramy prawne UE mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia spójnego podejścia organów ścigania i organów sądowych do zwalczania przestępczości zorganizowanej. Zapewniają one państwom członkowskim skuteczne narzędzia, takie jak europejska multidyscyplinarna platforma przeciwko zagrożeniom przestępstwami (EMPACT), w celu zakłócania działalności podmiotów przestępczych w całym łańcuchu dostaw niedozwolonych środków odurzających. W przyszłości należy wzmocnić inne zintegrowane podejścia, które wyeliminują pierwotne przyczyny funkcjonowania rynków nielegalnych narkotyków. Dlatego też polityka i reakcje powinny mieć na celu zwalczanie społecznych, ekonomicznych i psychologicznych czynników napędzających rynki niedozwolonych środków odurzających. Dalsze wdrażanie wszystkich odpowiednich środków przewidzianych w ramach prawnych UE, wraz z opracowaniem nowych polityk i sposobów reagowania na pojawiające się zagrożenia, ma ogromne znaczenie dla zapewnienia spójności w walce z przestępczością zorganizowaną.

Dane źródłowe

Dane wykorzystane do opracowania infografik i wykresów na tej stronie można znaleźć poniżej.

Tabela 1. Procentowa zmiana liczby konfiskat narkotyków w Unii Europejskiej w ciągu ostatnich dziesięciu lat
Narkotyk Skonfiskowana ilość Liczba konfiskat
Kokaina 416 -3
Marihuana 260 -6
Metamfetamina 135 121
Heroina 126 -40
Haszysz 77 -37
Amfetamina 42 -18

O tej stronie 

Zalecany sposób podania źródła: Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii oraz Europol (2024), Analiza rynków narkotykowych w UE: Key insights for policy and practice (Kluczowe informacje na temat polityki i praktyki), https://www.emcdda.europa.eu/publications/eu-drug-markets/analysis-key-insights-policy-and-practice_en

Identyfikatory:

HTML TD-05-23-510-PL-Q
ISBN: 978-92-9408-009-7
DOI: 10.2810/264788

Top