Kokain - Avrupa’daki mevcut durum (Avrupa Uyuşturucu Raporu 2024)

Kokain, esrardan sonra Avrupa’da en sık kullanılan ikinci yasa dışı uyuşturucudur, ancak yaygınlık seviyeleri ve kullanım şekilleri ülkeler arasında önemli ölçüde farklılık göstermektedir. Bu sayfada kullanım yaygınlığı, tedavi talebi, yakalamalar, fiyat ve saflık, zarar ve daha fazlası dâhil olmak üzere Avrupa’daki kokain durumunun en son analizini bulabilirsiniz.

Bu sayfa Avrupa Uyuşturucu Raporu 2024’ün bir parçası olup Avrupa’daki uyuşturucu durumuna ilişkin EMCDDA’nın yıllık genel bakışıdır.

Table of contents/Search

Table of contents/Search

Search within the book

Operator

Any match

Exact term match only

Select any filter and click on Search to see results

Close

Son Güncelleme: 11 Haziran 2024

Yüksek kokain kullanılabilirliğinin sağlık ve sosyal maliyetlerine dair artan kanıtlar

Kokain, esrardan sonra Avrupa’da en yaygın kullanılan ikinci yasa dışı uyuşturucudur. Yaygınlık düzeyleri ve kullanım şekilleri ülkeler arasında önemli farklılıklar gösterse de (bkz. Kokain kullanım yaygınlığı ve örüntüleri), bu uyuşturucunun bulunabilirliği birkaç yıldır artmaktadır. Aynı şekilde bu ilaca bağlı sağlıkla ilgili ve sosyal maliyetlerin önemli ölçüde arttığına dair endişeler de artmaktadır. Kokain kullanımı, bağımlı ve kompulsif kullanım modellerine yol açabilmektedir ve ajitasyon, psikoz, taşikardi, hipertansiyon, aritmi, akut koroner sendrom ve inmeye bağlı göğüs ağrısı gibi çeşitli olumsuz sağlık sonuçlarıyla ilişkilidir. Kronik kokain kullanımı; koroner arter hastalığı, kardiyomiyopati ve inme riskinin artması ile ilişkilidir. Kokain ve sentetik uyarıcılar, uyarıcı kaynaklı psikoz gibi psikotik durumları tetikleyebilmekte veya hızlandırabilmektedir. Uyarıcıların daha uzun süre ve daha ağır kullanımı iyileşmeyi geciktirmekte ve iyileşme için prognozu kötüleştirmektedir. Uyuşturucu kullananlar arasında, kokain ve alkolün birlikte kullanımı yaygındır. İki maddenin vücuttaki varlığı karaciğerde koketilen oluşturmakta ve bu da daha büyük sağlık riskleriyle ilişkilendirilmektedir. Uyuşturucu kullanımı sorunları olan kişiler arasında psikiyatrik komorbiditenin yönetimi zor olmaya devam etmektedir, çünkü entegre tedavi ve zihinsel sağlık hizmeti müdahaleleri genellikle eksiktir. Düzenli veya sorunlu bir şekilde kokain kullanan kişilerdeki ölüm oranlarına ilişkin yakın zamanda yapılan bir inceleme; intihar, kaza sonucu yaralanma, cinayet ve AIDS’e bağlı ölüm riskinin kokain kullanmayan akranlara kıyasla daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur.

Kokain Avrupa’da genellikle iki biçimde bulunmaktadır. En yaygın olanı kokain tozudur (tuz formu) ve daha az yaygın olanı taş kokaindir (crack) (sigara gibi içilebilir serbest baz formu). Kokain, Güney Amerika’da yetiştirilen koka bitkisinden üretilmektedir. Avrupa’ya çeşitli kanallardan girmektedir, ancak büyük miktarlarda kokainin Avrupa limanları üzerinden karma taşımacılıkla gerçekleştirilen ticari nakliye konteynerleriyle kaçakçılığının, bu maddenin günümüzde gözlemlenen yüksek bulunabilirliğinde önemli bir faktör olduğu düşünülmektedir. Kokain ithalatı için kullanıldığı bilinen büyük konteyner limanlarına sahip ülkelerde, tedarik zincirlerinde personelin yolsuzluğa bulaşması, sindirme ve şiddet de dâhil olmak üzere uyuşturucuyla bağlantılı suç seviyelerinde artış gözlemlenmiştir. Daha genel olarak bazı ülkelerde kokain piyasasındaki hem toptan satış hem de perakende satış düzeyindeki rekabetin, çete bağlantılı şiddet ve cinayetler de dâhil olmak üzere uyuşturucuyla bağlantılı suçların önemli bir itici gücü hâline geldiğine dair endişeler söz konusudur. Aynı zamanda kokain kullanımı ve özellikle taş kokain (crack) kullanımı, özellikle bazı marjinal topluluklar arasında daha yaygın hâle geliyor gibi görünmektedir. Tüm bunlar birlikte ele alındığında kokainin, Avrupa’da artan bulunabilirliği ve kullanımının hem kamu sağlığı üzerindeki etkisi hem de kokain piyasasıyla bağlantılı suç ve şiddet nedeniyle daha büyük maliyetlere yol açtığı anlamına gelmektedir.

Artan kokain kaçakçılığı belirtileri ve yakalanmamak için yenilikçi yaklaşımlar

2022’de (üst üste altıncı kez) AB Üye Devletleri, 323 tona tekabül eden rekor miktarda kokain yakalandığını bildirmiştir. Belçika, İspanya ve Hollanda, Avrupa’ya kokain kaçakçılığı için giriş noktaları olarak önemlerini yansıtan en yüksek hacimli yakalamaları bildiren ülkeler olmaya devam etmektedir. Avrupa’nın en büyük ikinci limanı olan Antwerp’te yakalanan kokain miktarı 2022’de 110 ton iken 2023’te 116 tona yükselmiştir. Antwerp’te yakalanan kokain miktarı 2016 yılından bu yana her yıl artmaktadır. 2023 yılında İspanya, Ekvator menşeli muzların içine gizlenmiş tek bir sevkiyatta bugüne kadarki en büyük kokain yakalama vakasını (9,5 ton) rapor etmiştir (bkz. Şekil 3.1).

Fotoğraf: Policía Nacional ve İspanyol Gümrük Gözetim Gücü (SVA-DAVA).

Yasa dışı uyuşturucu ticareti son derece dinamik olup jeopolitik gelişmelere, bölgesel çatışmalara ve ticaret yollarındaki değişikliklere hızla uyum sağlamaktadır. Bu bağlamda Kolombiya, Brezilya ve Ekvator’daki gelişmelerin, organize suç grupları tarafından Avrupa Birliği’ne kaçırılan kokainde gözlenen artışa katkıda bulunduğu düşünülmektedir (derinlemesine bir analiz için bkz. Avrupa Uyuşturucu Pazarı Raporu: Kokain). Ticari konteynerlerin kullanımına ek olarak yakalanmamak için sıklıkla kombinasyon hâlinde bir dizi başka yöntem kullanılmaktadır (bkz. Şekil 3.2).

Bu uyuşturucu için bilinen başlıca giriş noktalarında önleme tedbirleri artırıldıkça kokain kaçakçılığı gruplarının da artık diğer AB ülkelerinde ve Avrupa Birliği’ne sınırı olan ülkelerde yer alan ve uyuşturucu kaçakçılığı faaliyetlerine karşı daha savunmasız olabilecek daha küçük limanları hedef aldığı görülmektedir. İsveç ve Norveç de dâhil olmak üzere bazı kuzey Avrupa ülkeleri 2023 yılında limanlarında rekor düzeyde kokain ele geçirildiğini bildirmiştir. Bu gelişmeler bütün olarak ele alındığında, yakalanan büyük miktarlara rağmen perakende satış düzeyindeki kokain saflığının tarihsel standartlara göre yüksek kalmasını ve fiyatının istikrarlı olmasını açıklamaya yardımcı olabilmektedir. Kokain ürünlerinin yasa dışı işlenmesinin birçok AB Üye Devletinde gerçekleştiği artık iyi bilinmektedir. 2022 yılında 39 kokain laboratuvarının ortadan kaldırıldığı bildirilmiştir. Avrupa’da kokainin işlenmesi genellikle diğer malzemelere (örneğin, plastiklere kimyasal olarak gizlenerek) dâhil edilmiş kokainin ikincil ekstraksiyonunu kapsamakta ve bu da ticari sevkiyatlarda tespit edilmesi açısından zorluklar yaratmaktadır. Son zamanlarda bazı nispeten büyük ölçekli tesisler tespit edilmiştir. Örneğin, 2023 yılında İspanya’da ortadan kaldırılan bir kokain işleme laboratuvarının günlük 200 kilogram uyuşturucu üretim kapasitesine sahip olduğu bildirilmiştir (bkz. Şekil 3.3).

Fotoğraf: Policía Nacional.

Kokainin çok fazla ulaşılabilir olmasının halk sağlığı üzerindeki etkisi daha görünür hâle gelmektedir

Bir dizi pratik ve metodolojik nedenden dolayı kokainle ilgili sağlık sorunlarının izlenmesi zor olabilmektedir, ancak bu uyuşturucunun yüksek bulunabilirliğinin Avrupa’da halk sağlığı üzerinde giderek artan olumsuz bir etkisi olduğuna dair artan sinyaller söz konusudur. Kokain hem yeni hastalar hem de nöbetçi acil servislerine yapılan akut uyuşturucu toksisitesi başvurularına ilişkin mevcut veriler kapsamında günümüzde en sık bildirilen ikinci uyuşturucudur. Avrupa uyuşturucu testi hizmetleri, geneli temsil edecek nitelikte olmamakla birlikte 2022’de taradıkları en yaygın maddenin kokain olduğunu ifade etmiştir. Mevcut veriler, bu uyuşturucunun 2022’deki aşırı doz ölümlerinin yaklaşık beşte biri ile ilişkili olduğunu da göstermektedir. Kokain kullanımı, altta yatan kardiyovasküler sorunları ağırlaştırabildiğinden bu ilacın, Avrupa’da mortaliteye yaptığı genel katkının yeterince tanınmaması muhtemeldir.

2023 ve 2022 verilerine göre kentsel atık sulardaki kokain kalıntıları da şehirlerin üçte ikisinde artış göstermiştir. Bu ve diğer bilgiler, kokainin giderek daha kolay ulaşılabilir hâle gelmesiyle birlikte coğrafi ve sosyal dağılımının da değiştiğini göstermektedir. Kokain kullanımının bazı ülkelerde daha marjinal gruplarda giderek yaygınlaşması özellikle endişe vericidir. Sigara gibi içine çekerek ve enjeksiyonla kokain kullanımı, burundan çekmekten daha büyük sağlık sorunlarıyla bağlantılıdır. Bu nedenle kokain enjeksiyonu ve taş kokain (crack) kullanımının bazı ülkelerde arttığının bildirilmesi endişe vericidir. Kokain gibi uyarıcılar daha yüksek enjeksiyon sıklığı ile ilişkilidir ve son on yılda 7 Avrupa şehrinde uyuşturucu enjekte eden kişiler arasında yerel HIV salgınlarına yol açmıştır (bkz. Avrupa’da enjeksiyonla uyuşturucu kullanımı - mevcut durum).

İster sosyal olarak daha entegre olmuş ve toz kokaini gündelik veya aralıklı olarak tüketen alıcılar olsun, ister enjeksiyonla uyuşturucu kullanan veya taş kokain (crack) içen daha marjinal gruplar olsun, farklı kokain kullanım örüntülerine sahip kişileri tedavi etmek zordur. Kokain gibi uyarıcıların kullanımıyla ilgili kronik zararların çoğu yoğun, yüksek doz veya uzun süreli tüketimle ilişkilidir. Akut sorunlar deneysel olarak uyarıcı kullanan kişileri de etkileyebilmektedir, ancak uyarıcı kullanımı seyrek ve düşük dozda olduğunda daha az yaygın olması muhtemeldir. Uyarıcı madde sorunlarına yönelik olarak nelerin etkili tedavi teşkil ettiğine dair anlayışımız gelişiyor olsa da nispeten sınırlı kalmaktadır. Mevcut kanıtlar, bilişsel davranış terapisi ve olumsallık yönetimi de dâhil olmak üzere psikososyal müdahalelerin uygulanmasını işaret etmektedir. Mevcut durumda herhangi bir farmakolojik tedaviyi güçlü bir şekilde destekleyecek yeterli kanıt bulunmamaktadır, ancak potansiyel olarak yararlı olabilecek bazı yeni farmakoterapiler geliştirilmektedir. Alıcılar opioidler veya alkol de dâhil olmak üzere bir dizi başka uyuşturucuyla da sorun yaşıyor olabileceğinden, özellikle daha marjinal gruplar arasında kokain sorunlarının tedavisi genellikle zordur. Enjeksiyonla kokain kullanımı ve taş kokain (crack) içme sorunlarına yönelik olarak, büyük ölçüde opioid sorunları için geliştirilmiş olan mevcut zarar azaltımı müdahalelerinin hem daha fazla geliştirilmesi hem de yaygınlaştırılması gerekmektedir. Ancak daha kapsamlı müdahalelerin geliştirilmesi için daha fazla çalışma yapılması ve bazı ülkelerde bu alanda gözlemlenen artan ihtiyaçlara uygun hizmetlerin sağlanması amacıyla daha fazla yatırım yapılması gerekmektedir.

Temel veriler ve eğilimler

• 2021 ve 2022 yılları arasında 11 AB Üye Devletindeki 12 şehirden oluşan ESCAPE ağı tarafından gerçekleştirilen 1.849 kullanılmış şırınganın analizi, genel olarak şırıngaların üçte birinin iki veya daha fazla uyuşturucu kategorisinin kalıntılarını içerdiğini ve bunun da sık sık çoklu uyuşturucu kullanımına veya enjeksiyon gereçlerinin yeniden kullanımına işaret ettiğini ortaya koymuştur. En sık görülen kombinasyon, uyarıcı ve opioid karışımıdır. Atina, Köln, Dublin ve Selanik’te analiz edilen şırıngaların %50’sinden fazlasında kokain tespit edilirken kokain ve eroin karışımı en sık rastlanan kombinasyon olmuştur.

Kokain kullanımına bağlı zararlar

• Kokain, 2022 yılında Euro-DEN Plus nöbetçi hastaneleri tarafından bildirilen en yaygın madde olmuştur ve akut uyuşturucu toksisitesi başvurularının %28’inde (1.739) dile getirilmiştir. Kayıt altına alınan vakaların çoğu birlikte alkol alımıyla ilişkilendirilmiştir.
• Her iki yıl için veri sağlayan 19 Avrupa ülkesi arasında 2022 yılında yaşanan uyuşturucu kaynaklı ölümlerin 996’sında (%23) çoğunlukla opioidlerle birlikte kokain bulunmuştur (2021’de 807 veya %20).
• İspanya’da 2021 yılında rapor edilen uyuşturucu kaynaklı ölümlerin yarısından fazlasında (%52) kokain yer almıştır. Fransa’da adli tıp ağı, kokain içeren uyuşturucu kaynaklı ölümlerin sayısının 2020’de 130 vakadan (tüm uyuşturucu kaynaklı ölümlerin %22’si) 2021’de 259 vakaya (%39) yükselerek iki katına çıktığını bildirmiştir.

Taş kokain (crack)

• Sadece 6 AB ülkesi, 2022’de uyuşturucu ile ilgili tahmini 8.100 tedavi girişinin %90’ını oluşturmaktadır (2021’de 7.500) ve bunların 3.000’i tedaviye ilk kez giren kişilerden oluşmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken bir şey, "crack" (taş) teriminin tüm ülkelerce tutarlı şekilde kullanılmayabileceğidir.
• Birincil uyuşturucusu taş kokain (crack) olan yeni hastaların sayısı yaklaşık %42 artarak 2017’de 1.900 alıcıdan 2022’de 2.750 alıcıya yükselmiştir.
• Portekiz’in Lizbon ve Porto şehirlerinde 2022 yılında uyuşturucu tüketim merkezlerinden elde edilen veriler, tek başına veya eroinle birlikte alınan taş kokainin (crack), kolaylaştırılmış uyuşturucu tüketim vakalarının önemli bir kısmını oluşturduğunu göstermiştir. Her iki vakada da tüm taş kokain (crack) tüketiminin yarısı sigara gibi içme, diğer yarısı ise tek başına veya eroinle birlikte enjeksiyonla taş kokain kullanma şeklinde gerçekleşmiştir. 2022’de Barselona, Atina veya Bergen’deki uyuşturucu tüketim merkezleri tarafından taş kokain (crack) kullanımı rapor edilmemiştir.
• AB’nin finanse ettiği EUSEME projesi tarafından 2021 yılında 13 Avrupa şehrinde gerçekleştirilen belediye atık su analizlerinde, numune alınan her gün, tüm şehirlerde “crack” kalıntıları bulunmuştur. En yüksek kalıntı miktarları ise Amsterdam ve Antwerp’te bulgulanmıştır.

Kokain piyasası verileri

Kaynak veriler

Kaynak tabloları göster