Eroin ve diğer opioidler - Avrupa'daki mevcut durum (Avrupa Uyuşturucu Raporu 2024)

Eroin, Avrupa'da en yaygın kullanılan yasa dışı opioid olmaya devam etmektedir ve yasa dışı uyuşturucu tüketimine atfedilen sağlık yükünün büyük bir kısmından sorumludur. Bununla birlikte Avrupa'nın opioid sorunu, bu alandaki sorunları ele alışımız üzerinde önemli etkiler yaratabilecek bir şekilde devam etmektedir. Bu sayfada kullanım yaygınlığı, tedavi talebi, yakalamalar, fiyat ve saflık, zararlar ve daha fazlası dâhil olmak üzere Avrupa'da eroin ve diğer opioidler için uyuşturucu durumunun en son analizini bulabilirsiniz. 

Bu sayfa Avrupa Uyuşturucu Raporu 2024’ün bir parçası olup Avrupa’daki uyuşturucu durumuna ilişkin EMCDDA’nın yıllık genel bakışıdır.

Table of contents/Search

Table of contents/Search

Search within the book

Operator

Any match

Exact term match only

Select any filter and click on Search to see results

Close

Son Güncelleme: 11 Haziran 2024

Opioid bulunabilirliği ve kullanımındaki olası değişikliklere hazırlıklı olmak

Eroin, Avrupa'da en yaygın kullanılan yasa dışı opioid olmaya devam etmektedir ve yasa dışı uyuşturucu tüketimine atfedilen sağlık yükünün büyük bir kısmından sorumludur. Bununla birlikte Avrupa'nın opioid sorunu, bu alandaki sorunları ele alışımız üzerinde önemli etkiler yaratabilecek bir şekilde devam etmektedir.

Uyuşturucu tedavisine giriş ve diğer göstergelere ilişkin veriler, Avrupa'daki eroin kullanıcıları kohortunun yaşlanmakta olduğunu ve bu davranışa yeni katılımlar olduğuna dair çok az kanıt bulunduğunu göstermektedir. 2010-2022 yılları arasında eroin kullanımı için uzman uyuşturucu tedavisine giren tüm alıcıların ve bunu ilk kez yapanların ortalama yaşı, yaşlı alıcıların oranında olduğu gibi artmıştır (bkz. Şekil 6.1 ve Şekil 6.2). Yardım arayanların özelliklerindeki değişiklikler, hizmetlerin giderek daha karmaşık bir sağlık ve sosyal destek ihtiyaçları yelpazesiyle gelen alıcıların ihtiyaçlarına cevap vermesi gerektiği anlamına gelmektedir. Uyuşturucu ile ilgili sorunlara doğrudan yanıt vermenin yanı sıra bunlar, yaşa bağlı hastalıkları önlemek veya tedavi etmek için bakım ve destek sağlama ihtiyacını ve genel sağlık ve sosyal destek hizmetleri ile hem etkili hem de çok kurumlu ortaklıklar ve sevk yolları oluşturmak için buna karşılık gelen bir gerekliliği kapsamaktadır.

 

19 AB ülkesi ve Türkiye'den elde edilen verilere dayanmaktadır.

 

20 AB ülkesi ve Türkiye'den elde edilen verilere dayanmaktadır.

Genel olarak opioidle ilişkili ölümlerin çoğunda eroin yer almaya devam ederken (bkz. Uyuşturucu kaynaklı ölüm - Avrupa’daki güncel durum) bu durumun yaşandığı ülke sayısı azalmış, bununla birlikte diğer opioidler daha yaygın hâle gelmiştir. Ek olarak 2022 yılında Euro-DEN yüksek öncelikli hastanelerinde akut uyuşturucu toksisitesi sunumlarında eroin en sık bildirilen opioid olmaya devam etse de bazı şehirlerde diğer opioidler (genellikle opioid agonisti tedavisi için kullanılanlar, ancak bazı yerlerde ağrı kesici olarak kullanılan ve opioid içeren ilaçlar veya güçlü yeni sentetik opioidler) artık başvurularda itici güç olarak eroini geçmektedir. Bu veri seti ulusal düzeyde temsili olmamakla birlikte opioid sorunlarının yerel düzeyde nasıl değişebileceğine dair bir fikir sunmaktadır. Bu alandaki bazı değişiklikler, eroine olan talebi azaltmaya, yeni başlamaları caydırmaya ve hem yeterli hem de etkili tedavi müdahaleleri sağlamaya yönelik uzun vadeli politikaların olumlu etkisini yansıtıyor gibi göründüğünden, bu verilerin de dikkatle yorumlanması gerekmektedir. Bununla birlikte tedavi amaçlı kullanım için tasarlanan opioidlerin yasa dışı piyasaya yönlendirilmesi riskini azaltmaya yönelik tedbirlere artık daha fazla dikkat edilmesi gerekebilir. Burada önemli bir uyarı, bu hedefin takip edilmesinin opioid sorunları olanlara etkili tedavi sağlanmasının önünde ek engeller yaratmaması gerektiğidir. Ayrıca opioid agonisti tedavisine erişimin birçok ülkede yetersiz kaldığı da kabul edilmelidir.

Eroinin kullanım yolunda da değişiklikler gözlemlenmiştir. Tedavi hizmetlerine yapılan başvurular arasında hem ilk kez hem de daha önce tedavi görmüş eroin alıcıları arasında enjeksiyon kullanımı son on yılda azalmıştır (bkz. Şekil 6.3 ve Avrupa'da enjeksiyonla uyuşturucu kullanımı - mevcut durum). Bu değişiklik, zarar azaltımı ve önleme çabalarının etkisi ve kullanım modellerini etkileyebilecek uyuşturucu bulunabilirliğindeki değişiklikler de dâhil olmak üzere çeşitli faktörlerin etkisini yansıtabilir. Eroinle ilgili sorunlar için tedaviye alınan yeni alıcıların sadece %18'i artık ana kullanım yolu olarak enjeksiyon kullandığını bildirmektedir. Enjeksiyonla uyuşturucu kullanım yolu özellikle bir dizi olumsuz sağlık sonucuyla ilişkili olduğu için bu gelişme önemlidir. Bu raporun farklı bir yerinde tartışıldığı üzere, genel anlamda daha az olumlu olarak, enjeksiyonla uyuşturucu kullanan kişiler daha geniş yelpazede maddeler enjekte ediyor gibi görünmektedir ve özellikle uyarıcılar daha yaygın olarak rapor edilmektedir. 

Avrupa'nın eroin piyasasında olası değişim belirtileri

Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi, Taliban'ın afyon yasağının ardından Afganistan'da 2023 yılında afyon ekiminin %95 oranında azalacağını tahmin etmektedir. Bu gelişmenin Avrupa uyuşturucu piyasaları üzerindeki tam etkisini belirlemek için henüz çok erken olmakla birlikte devam etmesi hâlinde önümüzdeki yıllarda Avrupa'da eroinin bulunabilirliğini etkilemesi muhtemeldir. Burada sunulan en güncel toplu veriler 2022 yılına aittir ve bu gelişmeden öncedir. Bunlar, Avrupa Birliği'nde yakalanan toplam eroin miktarında hafif bir azalma olduğunu göstermektedir. Ayrıca eroin kaçakçılığı rotaları üzerindeki kilit ülkeler olan Bulgaristan ve Türkiye'de eroin yakalamalarında önemli düşüşler kaydedilmiştir (bkz. aşağıda Eroin ve diğer opioidlere yönelik piyasa verileri). Ayrıca 2022 yılında, perakende satış düzeyindeki fiyatların endekslenmiş eğilimlerinde hafif bir düşüş gözlemlenebilirken saflık tahminleri hafifçe yükselmektedir. Aynı zamanda Ukrayna ve Orta Doğu'daki çatışmalar, suçluların Avrupa'ya yasa dışı uyuşturucu sevkiyatı için kullandıkları rotaları etkileyebilmektedir. EMCDDA'nın en son verilere ilişkin mevcut değerlendirmesi, Afganistan'daki afyon fiyatlarındaki artışların bazı bölgelerde fiyat ve saflık üzerinde muhtemelen bir etkisi olmasına rağmen Avrupa pazarlarına yönelik eroin kaçakçılığı akışları üzerinde henüz güçlü bir etkiye işaret etmediği şeklinde ihtiyatlı bir sonuca varmak olacaktır. Daha genel olarak Afganistan'da mevcut afyon stoklarının ve Avrupa piyasasının nispeten yüksek değerinin, Avrupa'ya arzı kısa ve orta vadede bir miktar dirençli kılacağı düşünülmektedir. Bununla birlikte yasağın sürdürülmesi ve titizlikle uygulanması hâlinde gelecekte eroinin bulunabilirliği üzerinde bir etki görmeyi bekleyebiliriz. Ayrıca gelecekte bu uyuşturucunun Güneydoğu Asya'daki diğer üretici bölgelerden Avrupa’ya daha sınırlı tedarikini de görebiliriz. Bu nedenle olası olumsuz sonuçları hafifletmeye daha hazırlıklı olmak için bu alandaki herhangi bir değişikliğin uyuşturucu politikaları ve müdahaleleri üzerindeki etkilerinin neler olabileceğini şimdiden düşünmek akıllıca olacaktır. Bunun önemli bir sonucu, yasa dışı opioid piyasasındaki aksaklıklar bu alandaki talepleri artırabileceğinden yardım arayanlar için uyuşturucu tedavisi hizmetlerinin yeterli düzeyde mevcut olmasını sağlama ihtiyacı olacaktır. İkinci bir çıkarım ise eroinin yerine başka maddelerin kullanılması durumunda ortaya çıkabilecek olası ek zararları azaltmak için izleme ve uygun şekilde müdahale etme ihtiyacı olacaktır. Deneyimler, bunların sadece diğer opioidleri değil, kokain veya sentetik katinonlar gibi uyarıcılar da dâhil olmak üzere diğer uyuşturucu sınıflarını da kapsayabileceğini göstermektedir.

Yeni sentetik opioidlerin veya diğer uyuşturucu sınıflarının daha fazla kullanılabilirliğini ve kullanımını görebilir miyiz?

Şu anda sentetik opioidler Avrupa genelinde uyuşturucu piyasasında nispeten küçük bir rol oynamaktadır, ancak bazı ülkelerde önemli bir sorundur ve gelecekte Avrupa'nın uyuşturucu sorunlarında daha büyük bir rol oynama potansiyeline sahip olabileceğine dair sinyaller vardır. 

2023 yılında yeni psikoaktif maddeler için AB Erken Uyarı Sistemi tarafından en az 16 AB Üye Devleti, Norveç ve Türkiye'de yeni sentetik opioidler tespit edilmiştir (bkz. Yeni psikoaktif maddeler - Avrupa'daki mevcut durum). Aynı yıl 5 ülkede nitazen opioidlerini içeren zehirlenme ve aşırı doz salgınları bildirilmiştir. İrlanda ve Fransa'da nitazen opioidlerin eroin olarak hileli bir şekilde satıldığına dair raporlar da bulunmaktadır.

Bazı kuzey ve Baltık ülkeleri tarafından 2022 yılında sentetik opioidlerin mevcudiyetinde ve uyuşturucuya bağlı ölümler de dâhil olmak üzere ilgili zararlarda bir artış rapor edilmiş, bazı ülkelerden gelen 2023 ön verileri de bu eğilimi doğrulamıştır. Tarihsel olarak bu alandaki endişeler, bazı AB ülkelerinde yakalanmaya devam eden son derece güçlü karfentanil gibi fentanil türevlerine odaklanmıştır. Bununla birlikte son birkaç yılda 2-benzil benzimidazolden türetilen oldukça güçlü opioidler olan nitazenler Avrupa'da tespit edilmiştir. En yaygın olarak tanımlanan nitazenler arasında protonitazen, metonitazen ve izotonitazen bulunmaktadır. 2022 yılında 14 ülke Erken Uyarı Sistemi'ne 3 kilogramlık nitazen yakalandığını bildirmiştir. Bu maddeler Yeni psikoaktif maddeler - Avrupa'daki mevcut durum sayfasında daha ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.

Ayrıca Taliban'ın Afganistan'da afyon üretimini yasaklamasının bir sonucu olarak Avrupa'da eroinin mevcudiyeti azalırsa bunun, sentetik opioidlerin daha fazla kullanılabilirliği ve kullanımı için koşullar yaratabileceği yönünde spekülasyonlar da söz konusudur. Bunun olası olumsuz sonuçları göz önüne alındığında Avrupa'nın bu tür bir piyasa değişiminin getirebileceği zarar azaltımı ve diğer zorluklara karşı hazırlığını artırması gerekmektedir.

Bu alandaki endişeler arasında eroinin yeni sentetik opioidlerle karıştırılması, yeni sentetik opioidlerin hileli bir şekilde satılması ve uç bir senaryo olarak eroinin yeni sentetik opioidlerle değiştirilmesi yer almaktadır. Bu tür gelişmeler, opioid tüketicileri arasında aşırı doz ve uyuşturucuya bağlı ölüm riskini artırabilir. Bu bağlamda Kuzey Amerika'nın, son yıllarda başta fentanil türevleri olmak üzere güçlü sentetik opioidlerin etkisiyle opioid kaynaklı ölümlerde dramatik bir artışa şahit olduğunu belirtmek gerekmektedir. Bununla birlikte eroin piyasasıyla ilgili önceki şaşırtıcı örneklere dayanarak kokain ve sentetik katinonlar gibi uyarıcıların da eroin için yedek madde olarak kullanılma potansiyeline sahip olabileceği de söz konusudur. Bu nedenle bu raporun başka yerlerinde de belirtildiği üzere kokain ve özellikle taş kokain (crack) kullanımının daha marjinal gruplar arasında artıyor ve daha fazla ülkeye yayılıyor gibi görünmesi endişe vericidir.

Çoklu uyuşturucu kullanımının ve maddeler arası geçiş yapmanın artması, eroinin bulunabilirliğindeki azalmaların muhtemel sonuçları olsa da bu senaryonun önüne geçmenin önemli bir yolu, opioid agonisti tedavisine ve ilgili desteklerin yanı sıra iğne ve şırınga programlarına hızlı erişimin yaygınlaştırılması olacaktır. Aşırı doz ve uyuşturucuya bağlı ölümleri önlemek için naloksona yeterli düzeyde erişimin geliştirilmesi de önemini korumaktadır.

Nitazenler gibi yeni sentetik opioidlerin çoğunun menşe ülkesinin Çin olduğu ve Avrupa’ya kaçırıldığı düşünülmektedir. Bununla birlikte Avrupa'da bazı sınırlı sentetik opioid üretiminin gerçekleştiği bilinmektedir ve mevcut yasa dışı sentetik uyuşturucu üretim kapasitesinin, piyasa koşullarının elverişli hâle gelmesi durumunda sentetik opioid üretimi için kullanılabileceği tahmininde bulunmak imkânsız değildir.

Avrupa Birliği'nde eroin arzının dinamiklerine ilişkin daha ayrıntılı bilgi için bkz. 2024 EMCDDA-Europol AB Uyuşturucu Piyasası: Eroin ve diğer opioidler - Derinlemesine analiz.

Temel veriler ve eğilimler

Opioid kullanımının yaygınlığı

• 2022 yılında AB yetişkin nüfusunun %0,3'ünün veya yaklaşık 860.000 kişinin(2021'de 950.000) opioid kullandığı tahmin edilmektedir. Bu belirgin düşüş, önceki yıllara kıyasla esas olarak İtalya'da eroin kullanan kişilerin nüfusunu tahmin etmek amacıyla yararlanılan dolaylı istatistiksel yöntemdeki bir değişiklikten kaynaklanmaktadır.

Eroin ve diğer opioidlerin kullanımı sebebiyle tedaviye alınma

• 2022 yılında Avrupa'da uyuşturucu tedavisi görenlerin %25'ini temsil eden 63.000 alıcı tarafından, uzmanlaşmış uyuşturucu tedavisi almanın ana sebebi olarak opioid kullanımı bildirilmiştir. Tedaviye ilk kez giren ve belirli bir opioidi başlıca sorun kaynağı uyuşturucu olarak bildiren 19.000 kişiden 12.000'i (%64) için birincil uyuşturucu eroin olmuştur (bkz. Şekil 6.4). İlk kez tedaviye alınan diğer 2.400 opioid alıcısı, kullandığı birincil uyuşturucuyu belirtmemiştir.
• COVID-19 pandemisi sırasındaki hizmet kesintileri nedeniyle 2020-2022 tedaviye giriş verileri dikkatli bir şekilde yorumlanmalıdır. Bununla birlikte veriler, eroin kullanımı nedeniyle tedaviye alınan kişi sayısındaki düşüşün devam ettiğini göstermektedir (Şekil 6.4).
• Avrupa'ya ilişkin en yeni veriler, ortalama 23 yaşa karşılık gelen ilk eroin kullanımı ile ortalama 37 yaşa karşılık gelen eroin kaynaklı sorunlar sebebiyle alınan ilk tedavi arasında 14 yıllık bir zaman aralığı olduğunu ortaya koymaktadır.
• 26 AB Üye Devletinden alınan ulusal veriler, 2022’de tahmini 508.000 kullanıcının (2021’de 506.000) opioid agonist tedavisi aldığını göstermektedir.

Opioid kullanımına bağlı zararlar

• Eroin, 2022 yılında Euro-DEN Plus hastanelerinde akut uyuşturucu toksisitesi kayıtlarında en sık bildirilen üçüncü uyuşturucu olmaya devam etmiş ve bildirilen tüm vakaların %16'sını oluşturmuştur. Yüksek öncelikli hastane ağı tarafından alınan raporların büyük bir kısmı, az sayıda merkezden gelmiştir. 2022'ye katılan 23 Avrupa hastanesinin 19'unda eroin bulunmuştur (bkz. Şekil 6.5). Katılımcı hastanelerin yarısı, 2022'deki başvuruların %4,3 veya daha fazlasında eroin kullanımına bağlı olduğunu bildirmiştir. Drogheda ve Dublin’deki (İrlanda) merkezlerde, Ljubljana’daki (Slovenya) merkezlerin beşte birinden fazlasında ve Oslo'daki (Norveç) iki merkezden birinde uyuşturucuyla ilgili kayıtların beşte birinde eroin kullanımı bildirilmiştir. Eroin kullanımına bağlı başvuruların çoğu, 2022'de 19 merkezden 6'sında, 25-45 yaş arasındaki erkeklere ait olup 25 yaşından küçük hiçbir vaka bildirilmemiştir. Merkezlerin yarısında, kadınlar eroin kullanımına bağlı başvuruların yüzde %19'unu veya daha azını temsil etmektedir. Merkezlere bağlı olarak bu başvurularda en sık bildirilen diğer uyuşturucular arasında benzodiazepinler, kokain ve amfetamin yer almaktadır.
• Opioidler, Avrupa Birliği'nde bildirilen ölümcül aşırı dozların tahminen %74'ünde tespit edilmiştir. Bu bulgu, toplam 4.439 ölümün 3.305'inde opioidlerin tespit edildiği 2015-2022 yılları arasında sunulan toksikoloji verilerine dayanmaktadır. Uyuşturucu kaynaklı olduğundan şüphelenilen ölümlerin toksikoloji raporlarında yaygın olarak birden fazla uyuşturucu bulunduğunu belirtmek gerekir.

Eroin ve diğer opioidlere yönelik piyasa verileri

• AB Üye Devletleri 2022 yılında 8 tona (2021'de 9,5 ton) tekabül eden 19.000 eroin yakalama vakası bildirmiştir. Hollanda (2,6 ton), Fransa (1,4 ton), Belçika (1,3 ton), İtalya (0,6 ton) ve Bulgaristan (0,3 ton) büyük miktarlar bildirmiştir. Türkiye 2022 yılında 8 ton eroin yakalamıştır (2021'de 22,2 ton).
• 2021'de eroin yakalamalarındaki artışın (9,5 tona) ardından AB Üye Devletleri tarafından yakalanan miktar 2022'de %16'lık bir düşüşle 8,0 tona gerilemiştir. Türkiye, 2022 yılında yakalanan miktarda daha belirgin bir düşüş bildirmiştir (2021'deki 22,2 tona kıyasla 8,0 tona veya -%64’e) (Şekil 6.6). Bulgaristan 2022'de yakalanan miktarın 2021'e (1,2 ton) kıyasla %71 azaldığını (0,3 tona) bildirmiştir.
• Perakende satılan kahverengi eroinin ortalama saflığı 2022'de %5,4-%41,7 arasında değişirken ülkelerin yarısı ortalama %14,4-%25 saflık derecesi bildirmiştir. Endeksli eğilimler kahverengi eroinin ortalama saflığının 2012-2022 yılları arasında %44 arttığını, fiyatının ise %24 düştüğünü göstermektedir. En son verilerde eroinin ortalama fiyatında hafif bir düşüş ve saflığında hafif bir artış gözlemlenmektedir (Şekil 6.6).
• Mevcut veriler, 2022 yılında yaklaşık 1,2 ton, 216 litre ve 2 milyondan fazla tablet (tramadol, büprenorfin, oksikodon, morfin, metadon, kodein ve nitazen opioidler dâhil) tutarında eroin dışındaki opioidlerde yaklaşık 13.600 yakalama olduğunu göstermektedir (Tablo 6.1). Estonya, Letonya, Polonya ve İsveç tarafından 2022 yılında toplam 3,5 kilogram nitazen analoğunun yakalandığı bildirilmiştir. Aynı yıl Avrupa Birliği'nde yakalanan fentanil ve karfentanil miktarları 9,2 kilogram (iki ülke tarafından yakalanan 2,7 kilogram fentanil ve 14 ülke tarafından yakalanan 6,5 kilogram karfentanil), 168 litre fentanil (Bulgaristan'daki bir yakalamada) ve 8.435 tablet (fentanil) olarak bildirilmiştir.
• Nitazen içeren sahte ilaçlarda artış olduğu AB Erken Uyarı Sistemine bildirilmiş olup 2022 yılında 430 tablet veya kapsül rapor edilmiştir (2021'de 189). 2023'te Portekiz, N-desethyl izotonitazen içeren 5.752 sahte oksikodon tablet yakalarken İsveç, metonitazen içeren 3.100 sahte Oxycontin (oksikodon) tablet yakalamıştır. 2024'te Finlandiya polisi, metonitazen içeren 1.000 sahte Subutex (büprenorfin) tabletinin yakalandığını bildirmiştir.
• 2022’de yaklaşık 22.400 eroin kullanma veya bulundurma suçu bildirilmiştir.

Kaynak veriler

Bu sayfadaki infografik ve grafiklerin hazırlanmasında kullanılan veriler aşağıdadır.

Kaynak tabloları göster