Ενέσιμη χρήση ναρκωτικών στην Ευρώπη – η τρέχουσα κατάσταση (Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2024)

Παρά τη συνεχιζόμενη μείωση της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών την τελευταία δεκαετία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η συγκεκριμένη συμπεριφορά εξακολουθεί να ευθύνεται για δυσανάλογο ποσοστό τόσο οξέων όσο και χρόνιων επιβλαβών επιδράσεων στην υγεία που προκαλούνται από παράνομες ουσίες. Στη σελίδα αυτή μπορείτε να βρείτε την πιο πρόσφατη ανάλυση σχετικά με την ενέσιμη χρήση ναρκωτικών στην Ευρώπη και, μεταξύ άλλων, βασικά στοιχεία για την επικράτηση της χρήσης σε εθνικό επίπεδο και τους χρήστες που εισέρχονται σε εξειδικευμένα κέντρα θεραπείας, καθώς και πληροφορίες από μελέτες σχετικά με αναλύσεις υπολειμμάτων σύριγγας.

Η σελίδα αυτή αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής έκθεσης για τα ναρκωτικά 2024, της ετήσιας επισκόπησης του EMCDDA σχετικά με την κατάσταση των ναρκωτικών στην Ευρώπη.

Table of contents/Search

Table of contents/Search

Search within the book

Operator

Any match

Exact term match only

Select any filter and click on Search to see results

Close

Τελευταία επικαιροποίηση: 11 Ιουνίου 2024

Ποικιλία ουσιών που χορηγούνται πλέον ενέσιμα και προκαλούν σοβαρές βλάβες στην υγεία

Παρά τη συνεχιζόμενη μείωση της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών την τελευταία δεκαετία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η συγκεκριμένη συμπεριφορά εξακολουθεί να ευθύνεται για δυσανάλογο ποσοστό τόσο οξέων όσο και χρόνιων επιβλαβών επιδράσεων στην υγεία που προκαλούνται από παράνομες ουσίες. Εκτιμάται ότι μισό εκατομμύριο Ευρωπαίοι έχουν κάνει ενέσιμη χρήση παράνομων ουσιών το τελευταίο έτος. Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει το μέγεθος των συνεχιζόμενων προκλήσεων στον τομέα αυτό, καθώς και το γεγονός ότι η μείωση των βλαβών που συνδέονται με την ενέσιμη χρήση ναρκωτικών ουσιών εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για τη δημόσια υγεία.

Τα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να προσβληθούν από ασθένειες που μεταδίδονται με το αίμα ή να πεθάνουν από υπερβολική δόση ναρκωτικών. Η ενέσιμη χρήση μπορεί επίσης να επιδεινώσει άλλα προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας ή να προκαλέσει αποστήματα, σηψαιμία και νευρολογικές παθήσεις. Ανέκαθεν, η ηρωίνη υπήρξε η βασική ουσία που συνδέεται με την ενέσιμη χρήση στην Ευρώπη, αλλά αυτό έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Όλο και περισσότερο σήμερα, άλλες ουσίες, όπως οι αμφεταμίνες, η κοκαΐνη, οι συνθετικές καθινόνες, φάρμακα με αγωνιστές οπιοειδών και άλλα φάρμακα και διάφορες νέες ψυχοδραστικές ουσίες χορηγούνται επίσης σε ενέσιμη μορφή, είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό. Μολονότι είναι γνωστό ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές σε ό,τι αφορά την ενέσιμη χρήση μεταξύ των χωρών, πρόσφατες μελέτες για τα κατάλοιπα σύριγγας αποκαλύπτουν επίσης ότι μπορεί επίσης να υπάρχουν σημαντικές διαφορές και στις ουσίες που χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή μεταξύ διαφορετικών εγκαταστάσεων μιας χώρας. Στα υπολείμματα συρίγγων ανιχνεύονται συνήθως πολλαπλές ουσίες, όπου περιλαμβάνονται συχνά διεγερτικές ουσίες και οπιοειδή φάρμακα, και η πολλαπλή χρήση ουσιών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπερβολικής δόσης ναρκωτικών. Η αναγνώριση του σύνθετου χαρακτήρα της ενέσιμης χρήσης ουσιών στην Ευρώπη και της σημασίας της πολλαπλής χρήσης ουσιών σε αυτό το πλαίσιο ενδέχεται επομένως να έχει σημαντικές συνέπειες τόσο για την κατανόηση των βλαβών που συνδέονται με αυτόν τον τρόπο χορήγησης όσο και για τον σχεδιασμό παρεμβάσεων για τη μείωσή τους.

Η ενέσιμη χρήση διεγερτικών ουσιών, όπως η κοκαΐνη και οι συνθετικές καθινόνες, τείνει να συσχετίζεται με πρότυπα ενέσιμης χρήσης υψηλής συχνότητας και έχει συνδεθεί με τοπικές επιδημικές εξάρσεις του HIV την τελευταία δεκαετία στην Ευρώπη. Η ενέσιμη χρήση μεθαμφεταμίνης ενέχει παρόμοιους κινδύνους. Αυτό είναι ανησυχητικό, καθώς υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η ενέσιμη χρήση διεγερτικών ουσιών αποτελεί όλο και πιο συχνή συμπεριφορά μεταξύ των ατόμων που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών. Επιπλέον, τα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών μπορεί να χρησιμοποιούν διεγερτικά ως υποκατάστατα ουσιών, όταν τα οπιοειδή, όπως η ηρωίνη, είναι σπάνια.

Υπάρχουν πολλοί και μακροχρόνιοι κίνδυνοι που συνδέονται με την ενέσιμη χρήση διαλυμένων δισκίων και καψακίων φαρμάκων, καθώς και κοκαΐνης κρακ, μεταξύ άλλων αγγειακές βλάβες, λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα και άλλες βακτηριακές λοιμώξεις. Μια πρόσθετη ανησυχία εγείρεται από τη διαθεσιμότητα ιδιαίτερα ισχυρών συνθετικών οπιοειδών, όπως η φαιντανύλη και τα παράγωγά της, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν αιφνίδια έναρξη απειλητικής για τη ζωή αναπνευστικής καταστολής που οδηγεί σε θανατηφόρες υπερβολικές δόσεις, και οι εν λόγω κίνδυνοι είναι πιθανό να αυξηθούν όταν οι ουσίες αυτές χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή. Τα υψηλής δραστικότητας βενζιμιδαζολικά οπιοειδή (νιταζένια), τα οποία μπορεί να είναι πιο ισχυρά από τη φαιντανύλη, ήταν υπεύθυνα για τρεις τοπικές εξάρσεις δηλητηρίασης στη Γαλλία (1) και την Ιρλανδία (2) το 2023, όπου η κατανάλωση νιταζενίων που πωλούνταν καταχρηστικά ως ηρωίνη είχε ως αποτέλεσμα πολλαπλές υπερβολικές δόσεις (βλ. επίσης Νέες ψυχοδραστικές ουσίες - η τρέχουσα κατάσταση στην Ευρώπη).

Εκτός από την παροχή θεραπείας ουσιοεξάρτησης, οι παρεμβάσεις μείωσης των επιβλαβών συνεπειών, όπως η παροχή αποστειρωμένου εξοπλισμού για ενέσιμη χρήση, παραμένουν μεταξύ των πιο κοινών μέτρων δημόσιας υγείας που στοχεύουν στους κινδύνους που συνδέονται με την ενέσιμη χρήση ουσιών. Παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, οι παρεμβάσεις αυτές είναι σχετικά καλοσχεδιασμένες στην Ευρώπη, είναι επίσης σαφές ότι ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά την παροχή επαρκούς κάλυψης και πρόσβασης σε παρεμβάσεις μείωσης των επιβλαβών συνεπειών και θεραπείες ουσιοεξάρτησης για τους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών. Για παράδειγμα, η κάλυψη των προγραμμάτων διανομής βελονών και συρίγγων είναι χαμηλή στη Βουλγαρία, την Ιταλία, την Κύπρο, την Ουγγαρία και τη Ρουμανία σε σχέση με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ με συγκρίσιμες εκτιμήσεις της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών. Επιπλέον, ιστορικά, η ανάγκη μείωσης του κινδύνου λοιμωδών νοσημάτων που μεταδίδονται με το αίμα αποτελούσε πρωταρχικό στόχο πολλών παρεμβάσεων σε αυτόν τον τομέα. Παραμένει σε μεγάλο βαθμό η ανησυχία αυτή, αλλά αναγνωρίζεται πλέον περισσότερο η ανάγκη να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για τη μείωση των θανάτων από υπερβολική δόση, καθώς και του ευρύτερου φάσματος των επιβλαβών επιδράσεων στην υγεία που συνδέονται με την ενέσιμη χρήση ναρκωτικών. Οι εγκληματολογικές και τοξικολογικές αναλύσεις παρτίδων ναρκωτικών ουσιών για τις οποίες υπάρχουν υπόνοιες ότι περιέχουν εξαιρετικά ισχυρές ουσίες (π.χ. νιταζένια), σε συνδυασμό με την ταχεία ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους, αποτελούν σημαντικό μέρος της συνολικής προσέγγισης για την πρόληψη της υπερβολικής δόσης και πρέπει να επεκταθούν. Άλλες παρεμβάσεις που στοχεύουν σε αυτά τα αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της διάθεσης ναλοξόνης για κατ’ οίκον χρήση και των χώρων επιτηρούμενης χρήσης ναρκωτικών, είναι γενικά λιγότερο καλά σχεδιασμένες και, ως εκ τούτου, αυτός παραμένει ένας σημαντικός τομέας για επενδύσεις και ανάπτυξη υπηρεσιών.

Τα μεταβαλλόμενα πρότυπα ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών, η αυξανόμενη ποικιλομορφία των ουσιών και η επάρκεια του είδους και του επιπέδου των υφιστάμενων τρόπων αντιμετώπισης εξακολουθούν να αποτελούν ζητήματα καίριας σημασίας τόσο για τους φορείς που παρεμβαίνουν στην πρώτη γραμμή όσο και για τους φορείς χάραξης πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεδομένου ότι οι υποομάδες των ατόμων που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών μεταβάλλονται, περιλαμβάνοντας πλέον περιθωριοποιημένα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών ουσιών, κυρίως οπιοειδών και διεγερτικών ουσιών σε δημόσιους χώρους, καθώς και άτομα που κάνουν χρήση ουσιών όπως η μεθαμφεταμίνη και οι καθινόνες σε ορισμένα περιβάλλοντα και υποομάδες, η αποτελεσματική αντιμετώπιση των κινδύνων που ενέχει η ενέσιμη χρήση ουσιών αποτελεί ακόμη πιο επείγουσα και σύνθετη πρόκληση.

Βασικά στοιχεία και τάσεις

Επικράτηση της ενέσιμης χρήσης ουσιών

• Μόνο 18 χώρες διαθέτουν εκτιμήσεις για την επικράτηση της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών από το 2015, οι οποίες κυμαίνονται από λιγότερο από 0,1 χρήστη ανά 1 000 κατοίκους ηλικίας 15 έως 64 ετών στις Κάτω Χώρες έως πάνω από 10 ανά 1 000 κατοίκους στην Εσθονία. Τα οπιοειδή αναφέρονται ως η κύρια ουσία ενέσιμης χρήσης στην πλειονότητα (19) των 22 χωρών για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τους χρήστες που ξεκίνησαν θεραπεία το 2022.
• Με βάση την προσαρμογή των εκτιμήσεων του πληθυσμού των προβληματικών χρηστών οπιοειδών και διεγερτικών ουσιών στο ποσοστό των χρηστών που εισάγονται σε θεραπεία ουσιοεξάρτησης και δηλώνουν ενέσιμη χρήση, η εκτίμηση της επικράτησης της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών ουσιών ανέρχεται σε 1,8 ανά 1 000 κατοίκους ηλικίας 15 έως 64 ετών. Η εικόνα αυτή υποδηλώνει ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το 2022 υπήρχαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση 504 000 άτομα που έκαναν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών ή 512 000 αν συμπεριληφθεί και η Νορβηγία (Γράφημα 9.1).

Ενέσιμη χρήση ναρκωτικών μεταξύ χρηστών που εισήχθησαν σε εξειδικευμένα κέντρα θεραπείας ουσιοεξάρτησης

• Μεταξύ των εισερχόμενων για πρώτη φορά σε εξειδικευμένα κέντρα θεραπείας ουσιοεξάρτησης το 2022, ή το πιο πρόσφατο διαθέσιμο έτος, και δήλωσαν την ηρωίνη ως κύρια ουσία χρήσης, το 18 % (από 37 % το 2013) ανέφερε την ενέσιμη χρήση ως κύρια οδό χορήγησης. Στη συγκεκριμένη ομάδα, τα επίπεδα ενέσιμης χρήσης διαφοροποιούνται από χώρα σε χώρα –από λιγότερο του 10% σε Βέλγιο, Ισπανία, Γαλλία και Πορτογαλία έως 60% ή περισσότερο σε Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ρουμανία και Σλοβακία.
• Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, κυρίως ενέσιμη χρήση αναφέρει ποσοστό μικρότερο από 1% των χρηστών κοκαΐνης που ξεκινούν θεραπεία για πρώτη φορά, 2% των χρηστών αμφεταμίνης που ξεκινούν θεραπεία για πρώτη φορά και 16% των χρηστών μεθαμφεταμίνης που ξεκινούν θεραπεία για πρώτη φορά. Επισημαίνεται ότι η Τσεχία και η Σλοβακία αντιπροσωπεύουν πάνω από το 90 % των χρηστών μεθαμφεταμίνης που ξεκινούν θεραπεία για πρώτη φορά και δηλώνουν την ενέσιμη χρήση ως κύρια οδό χορήγησης.
• Λαμβάνοντας υπόψη συνολικά τις τέσσερις ουσίες που λαμβάνονται κυρίως ενδοφλέβια, η ενέσιμη χρήση ως κύρια οδός χορήγησης μεταξύ των χρηστών που ξεκινούν θεραπεία για πρώτη φορά στην Ευρώπη έχει μειωθεί από 10% το 2017 σε 7% το 2022. (Γράφημα 9.2).

Ανάλυση καταλοίπων σε σύριγγες

• Από την ανάλυση 1 845 χρησιμοποιημένων συρίγγων, την οποία διενήργησε το δίκτυο ESCAPE σε 12 πόλεις από 11 κράτη μέλη της ΕΕ μεταξύ 2021 και 2022, ανιχνεύτηκαν 54 ψυχοδραστικές ουσίες. Τα στοιχεία αυτά δεν είναι αντιπροσωπευτικά σε εθνικό επίπεδο και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως ενδεικτικά της ποικιλομορφίας που παρατηρείται σε ό,τι αφορά τη δυναμική της χρήσης ναρκωτικών σε τοπικό επίπεδο και όχι ως ενδεικτικά της κατάστασης που επικρατεί συνολικά σε κάθε χώρα.
• Η ηρωίνη εξακολουθούσε να είναι η συχνότερα ανιχνευθείσα ουσία σε 5 από τις 12 συμμετέχουσες πόλεις, αλλά διεγερτικές ουσίες, κυρίως κοκαΐνη, βρέθηκαν σε σύριγγες σε όλες τις πόλεις. Οι ουσίες αυτές βρέθηκαν σε υψηλό ποσοστό (άνω του 50 %) των συρίγγων που αποτέλεσαν αντικείμενο δειγματοληψίας στην Αθήνα (κοκαΐνη), στην Κολωνία (κοκαΐνη), στο Δουβλίνο (κοκαΐνη), στη Θεσσαλονίκη (κοκαΐνη), στην Πράγα (μεθαμφεταμίνη), στο Όσλο (αμφεταμίνη), στο Ταλίν (αμφεταμίνη) και στο Παρίσι (συνθετική καθινόνη) (Γράφημα 9.3).
• Η ενέσιμη χρήση φαρμάκων που περιέχουν αγωνιστές οπιοειδών ήταν διαδεδομένη σε ορισμένες πόλεις, με τη βουπρενορφίνη να ανιχνεύεται σε περισσότερο από το 30 % των συρίγγων στο Ελσίνκι, την Πράγα και τη Θεσσαλονίκη και τη μεθαδόνη να ανιχνεύεται σε πάνω από το 30 % των συρίγγων στο Δουβλίνο, τη Ρίγα και το Βίλνιους. Εντοπίστηκαν επίσης βενζοδιαζεπίνες, αν και σε μικρότερο βαθμό (σε πάνω από το 5 % των συρίγγων στο Ελσίνκι, το Δουβλίνο και το Ταλίν). Η καρφεντανίλη ανιχνεύτηκε συχνά σε σύριγγες στο Βίλνιους (92 %) και στη Ρίγα (29 %). Ένα άλλο ισχυρό συνθετικό οπιοειδές, η ισοτονιταζένη, ανιχνεύθηκε στο 10 % και 26 % των συρίγγων από το Ταλίν και τη Ρίγα, αντίστοιχα. Η ξυλαζίνη, ένα ισχυρό κτηνιατρικό ηρεμιστικό, ανιχνεύθηκε σε 25 από τις 194 σύριγγες (13 %) στη Ρίγα, όπου βρέθηκε παρουσία ισοτονιταζένης ή μετονιταζένης και στις 25 σύριγγες και μαζί και με καρφεντανίλη σε 3 σύριγγες.
• Συνολικά, το ένα τρίτο των συρίγγων περιείχε κατάλοιπα δύο ή περισσοτέρων κατηγοριών ναρκωτικών ουσιών, γεγονός που υποδεικνύει συχνή πολλαπλή χρήση ουσιών ή γεγονός που υποδεικνύει συχνή πολλαπλή χρήση ουσιών ή επαναχρησιμοποίηση ενέσιμων συνέργων. Ο συχνότερος συνδυασμός ήταν διεγερτικό με οπιοειδές.
• Τα προκαταρκτικά στοιχεία σχετικά με την ανάλυση καταλοίπων συρίγγων για το 2023 επιβεβαιώνουν τις υφιστάμενες τάσεις. Στο Ταλίν, το ισχυρό συνθετικό οπιοειδές πρωτονιταζένη βρέθηκε στις μισές από τις σύριγγες (77 από τις 154), γεγονός που υποδηλώνει ότι τα νιταζένια είναι συνεχώς διαθέσιμα στην τοπική αγορά ναρκωτικών ουσιών. Ενώ στις 155 σύριγγες που αναλύθηκαν στο Δουβλίνο δεν ανιχνεύθηκαν νιταζένια, σε 150 σύριγγες (97 %) ανιχνεύθηκε ηρωίνη και σε 139 σύριγγες (90 %) ανιχνεύθηκε κοκαΐνη, γεγονός που αντικατοπτρίζει την πολλαπλή χρήση ουσιών ή την επαναχρησιμοποίηση συρίγγων ή και τα δύο. Στη Βουδαπέστη, από τις 147 σύριγγες που αναλύθηκαν, βρέθηκαν καθινόνες σε 101 σύριγγες (69 %) και αμφεταμίνες σε 35 σύριγγες (24 %), ενώ ηρωίνη ανιχνεύθηκε σε 22 σύριγγες (15 %), γεγονός που υποδηλώνει τον μεγαλύτερο ρόλο των συνθετικών διεγερτικών στην τοπική αγορά ναρκωτικών ουσιών. Από τις 159 σύριγγες που αναλύθηκαν στο Σπλιτ, μεθαδόνη βρέθηκε σε 132 (83 %), ενώ κοκαΐνη ανιχνεύθηκε σε 67 σύριγγες (44 %) και αμφεταμίνη σε 41 σύριγγες (24 %), γεγονός που αντικατοπτρίζει μια διαφορετική δυναμική ως προς τη χρήση. Τέλος, στο Ελσίνκι, από τις 163 σύριγγες που αναλύθηκαν, η βουπρενορφίνη και η αμφεταμίνη ανιχνεύθηκαν σε πολλά δείγματα, ενώ βενζοδιαζεπίνες, κυρίως αλπραζολάμη, βρέθηκαν σε 60 σύριγγες (37 %).

Πρωτογενή δεδομένα

Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία των γραφημάτων και των διαγραμμάτων της παρούσας σελίδας είναι διαθέσιμα στη συνέχεια.

Εμφάνιση πινάκων πρωτογενών δεδομένων