Zgony związane z narkotykami — bieżąca sytuacja w Europie (Europejski raport narkotykowy 2024)

Oszacowanie śmiertelności związanej z używaniem narkotyków ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia wpływu używania narkotyków na zdrowie publiczne i tego, jak może się ono zmieniać w czasie. Na tej stronie zamieszczono najnowszą analizę zgonów związanych z używaniem narkotyków w Europie, między innymi najważniejsze dane dotyczące zgonów z powodu przedawkowania oraz przyczyniających się do nich substancji. 

Niniejsza strona stanowi część Europejskiego raportu narkotykowego 2024 – corocznego przeglądu sytuacji narkotykowej w Europie sporządzonego przez EMCDDA.

Table of contents/Search

Table of contents/Search

Search within the book

Operator

Any match

Exact term match only

Select any filter and click on Search to see results

Close

Ostatnia aktualizacja: 11 czerwca 2024 r.

Zwiększanie poziomu wiedzy na temat śmiertelności związanej z narkotykami ma kluczowe znaczenie dla opracowania skutecznych reakcji

Oszacowanie śmiertelności związanej z używaniem narkotyków ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia wpływu używania narkotyków na zdrowie publiczne i tego, jak może się ono zmieniać w czasie. Zrozumienie czynników wpływających na tendencje w tym obszarze również prawdopodobnie będzie miało kluczowe znaczenie dla opracowania skutecznych reakcji. Mimo postępów, jakie odnotowano w ciągu ostatniej dekady, informacje, którymi obecnie dysponujemy są nadal w znacznym stopniu ograniczone, co z kolei utrudnia opracowywanie zarówno polityki, jak i reakcji.

Termin „zgony związane z narkotykami” jest używany w odniesieniu do wskaźnika, który ma na celu uchwycenie tych zgonów, które można bezpośrednio przypisać używaniu środków odurzających, czasami określanych jako zgony spowodowane przedawkowaniem narkotyków. Należy zauważyć, że dane szacunkowe dotyczące zgonów związanych z narkotykami stanowią jedynie część ogólnej śmiertelności związanej z używaniem narkotyków. Nie obejmują śmiertelności w wyniku wypadków samochodowych i innych, przemocy, samobójstw z przyczyn innych niż zatrucie narkotykami lub przewlekłych chorób, w których używanie narkotyków mogło odegrać rolę. Istnieje zatem potrzeba poszerzenia naszej wiedzy na temat tych ważnych obszarów śmiertelności związanej z używaniem narkotyków, poprzez badania kohortowe i inne podejścia.

Pomimo tych ograniczeń ocena zgonów spowodowanych narkotykami pozostaje kluczowym narzędziem służącym do zrozumienia szkód, jakie może powodować używanie nielegalnych środków odurzających. Jest ona jednak trudna do zinterpretowania ze względu na kwestie metodologiczne, dostępność danych i ich jakość. Jest to szczególnie ważne w przypadku interpretacji najnowszych tendencji w zakresie zgonów związanych narkotykami, w przypadku których dane za ostatni rok sprawozdawczy (2022 r.) są dostępne tylko dla 21 z 29 krajów objętych tym wskaźnikiem, w związku z czym w celu uzyskania ogólnego szacunku dla UE konieczne jest obliczenie wartości szacunkowych. Biorąc pod uwagę szybkość, z jaką mogą pojawiać się nowe zagrożenia narkotykowe, poprawa terminowości i kompletności danych w tym obszarze jest istotnym priorytetem na przyszłość.

Należy również zauważyć, że ze względów metodologicznych liczba zidentyfikowanych zgonów związanych z narkotykami prawdopodobnie stanowi szacunki minimalne. Oprócz tego sprawozdawczość różni się w poszczególnych krajach, co oznacza, że porównania krajowe należy przeprowadzać ostrożnie. Ponadto brak szczegółowych informacji toksykologicznych w niektórych krajach oznacza, że nasza ogólna wiedza na temat roli, jaką różne środki odurzające odgrywają w zwiększaniu wskaźników zgonów związanych z narkotykami na przestrzeni czasu, jest ograniczona. Brak szczegółowych informacji toksykologicznych może również utrudniać zrozumienie roli, jaką odgrywają różne narkotyki stosowane łącznie. Ponieważ większość przypadków przedawkowania zakończonych zgonem wiąże się z użyciem więcej niż jednej substancji, a wzorce używania narkotyków stają się coraz bardziej złożone, rośnie potrzeba głębszego zrozumienia, w jaki sposób zmiany we wzorcach używania wielu narkotyków wpływają na śmiertelność. Pozytywną zmianą w tym obszarze jest fakt, że utworzenie w 2024 r. nowej Agencji Unii Europejskiej ds. Leków (EUDA) wzmocni zdolności do szybkiej oceny zagrożeń, wczesnego ostrzegania i wydawania alertów, a także wesprze działania mające na celu poprawę rutynowej zdolności do sprawozdawczości w tej dziedzinie. Ważną zmianą jest to, że nowa agencja będzie również koordynować nową sieć laboratoriów kryminalistycznych i toksykologicznych, zwiększając tym samym zdolności analityczne w zakresie monitorowania wpływu różnych narkotyków i kombinacji narkotyków na tendencje dotyczące śmiertelności. 

Chociaż często przyczyną są opioidy, większość zgonów spowodowanych narkotykami wiąże się z użyciem wielu substancji 

W 2022 r. liczba zgłoszonych zgonów związanych z narkotykami w niektórych państwach UE nieznacznie wzrosła, a w innych — spadła. Wstępne ogólne dane szacunkowe dotyczące około 6400 zgonów związanych z narkotykami w 2022 r. wskazują na niewielki wzrost w porównaniu z 2021 r. Liczby tej nie należy jednak nadinterpretować, ponieważ wiele krajów o dużej populacji nie przekazało jeszcze danych, a do uzyskania tej wstępnej liczby z konieczności wykorzystano wartości szacunkowe.

Chociaż szczegółowe informacje toksykologiczne nie są podane we wszystkich przypadkach zgonu, dostępne dane sugerują, że toksyczne działanie wielu substancji używanych jednocześnie jest normą, a w przypadkach, w których dostępne są szczegółowe informacje toksykologiczne, zwykle wykazywana jest obecność wielu substancji.

Z dostępnych informacji wyraźnie wynika, że opioidy — przeważnie używane wraz z innymi substancjami — pozostają grupą substancji najczęściej przyczyniających się do zgonów związanych z narkotykami. Choć ogólnie trendy dotyczące zgonów, których przyczyn upatruje się w opioidach, pozostają stabilne, to odsetek zgonów w starszej grupie wiekowej rośnie. Szacuje się, że heroina miała związek z ponad 1800 zgonami w Unii Europejskiej. Jest ona również narkotykiem najczęściej identyfikowanym jako przyczyna zgonów spowodowanych opioidami w niektórych krajach Europy Zachodniej. Dostępne dane wskazują jednak, że heroina występuje obecnie w przypadku większości zgonów z przedawkowania tylko w kilku krajach, a ważniejszą rolę odgrywają teraz zarówno inne opioidy, jak i inne narkotyki. Opioidy inne niż heroina, w tym metadon i, w mniejszym stopniu, buprenorfina, leki przeciwbólowe zawierające opioidy i inne syntetyczne opioidy są związane ze znacznym odsetkiem zgonów z przedawkowania w niektórych krajach.

Dane dotyczące śmiertelności związanej z narkotykami wskazują również na starzenie się kohorty użytkowników opioidów w Europie, co ilustruje wzrost o dwie trzecie liczby zgonów spowodowanych narkotykami wśród osób w wieku od 50 do 64 lat w latach 2012–2022. Mimo że w powszechnym odczuciu przedawkowanie narkotyków to problem dotykający przede wszystkim ludzi młodych, przypadki zgonów związanych z używaniem narkotyków dotyczą zazwyczaj mężczyzn w wieku 40 lat i starszych.

Dostępne dane sugerują również, że liczba zgonów spowodowanych środkami pobudzającymi rośnie w niektórych krajach, choć z istotnymi zastrzeżeniami. Możliwe jest zwłaszcza, że zgony spowodowane substancjami pobudzającymi nie są odpowiednio często zgłaszane. Substancje pobudzające są też nierzadko powiązane ze zgonami, w których stwierdzono także obecność innych narkotyków, w tym opioidów. Istnieją również informacje sugerujące, że substancje pobudzające częściej związane są ze zgonami zgłaszanymi wśród młodszych kohort wiekowych.

Rosną obawy dotyczące zgonów związanych z syntetycznymi opioidami

Silne syntetyczne opioidy, takie jak pochodna fentanylu karfentanyl i opioidy nitazenowe – niektóre z nich są znacznie silniejsze niż fentanyl – były związane z pewnymi ogniskami zatruć ze skutkiem śmiertelnym i bez skutku śmiertelnego. Jednakże, z wyjątkiem niektórych krajów bałtyckich, narkotyki te nie zajmują obecnie znaczącego miejsca w rutynowych danych dostępnych na poziomie UE. Niemniej jednak rozwój sytuacji w tym obszarze budzi niepokój, ponieważ substancje te mogą w przyszłości negatywnie oddziaływać na zdrowie publiczne w Europie.

Szczególne zaniepokojenie w tym obszarze budzi niedawne pojawienie się opioidów nitazenowych, które w 2023 r. były przyczyną lokalnych ognisk zatruć w Irlandii i Francji. W Irlandii nitazeny były fałszywie sprzedawane jako heroina, co prowadziło do nieumyślnego spożycia i wielokrotnego przedawkowania (patrz Nowe substancje psychoaktywne – bieżąca sytuacja w Europie). Istnieją obawy, że opioidy nitazenowe, ze względu na dużą siłę działania i efekt nowości, mogą nie być rutynowo wykrywane w powszechnie stosowanych procedurach w ramach pośmiertnych badań toksykologicznych. Rodzi to prawdopodobieństwo, że liczba zgłaszanych zgonów może być niedoszacowana. Pewne dowody na to można znaleźć w krajach regionu bałtyckiego, gdzie udoskonalenie metod testowania doprowadziło do wzrostu wykrywalności tych substancji. Według wstępnych danych z Estonii, narkotyki zostały zidentyfikowane w prawie połowie zgonów związanych narkotykami (56 ze 117, 48%) w 2023 r. Dla porównania w 2022 r. odnotowano 32 z 82 zgonów związanych z narkotykami (39%). W Łotwie zarówno w statystykach krajowych, jak i rejestrach medycyny sądowej tymczasowo odnotowano podwojenie ogólnej liczby zgonów związanych z narkotykami – liczba wzrosła z 63 w 2022 r. do 130 w 2023 r., przy czym nitazeny zidentyfikowano w 38 (29%) przypadkach. Chociaż w 2022 r. nie było możliwe przeprowadzenie systematycznych badań na obecność nitazenów, odnotowano gwałtowny wzrost liczby ostrej toksyczności związanej z opioidami (z 1936 w 2021 r. do 2357 w 2022 r.). Nieoficjalne doniesienia personelu klinicznego sugerujące, że konieczne było zastosowanie większych dawek naloksonu, wzbudzają obawy, że w grę mogły wchodzić syntetyczne opioidy.

Innym źródłem informacji na temat śmiertelności związanej z narkotykami są zgony zgłaszane do systemu wczesnego ostrzegania o nowych substancjach psychoaktywnych. Do tego systemu u zgłoszono co najmniej 150 przypadków zgonów z potwierdzoną obecnością nitazenów z 5 krajów w 2023 r. Jednak liczba ta obejmuje przypadki, w których nie potwierdzono przyczyny zgonu.

Wyzwania związane z reagowaniem na celowe samozatrucia 

Ustalenie motywów osoby, która zmarła wskutek przedawkowania środka odurzającego, może być trudne. Wiele zgonów z przedawkowania jest zgłaszanych jako przypadkowe, a w pozostałych motywy pozostają nieokreślone. Jednak w niektórych krajach dostępnych jest więcej informacji na temat zamiaru przedawkowania, a stosunkowo duży odsetek zgłoszonych zgonów spowodowanych przedawkowaniem (w sumie 1 na 6) sklasyfikowano jako celowe (czyli z zamiarem samobójczym). Najnowsze dostępne dane wskazują, że we wszystkich krajach Unii Europejskiej, Norwegii i Turcji odsetek zgonów z powodu przedawkowania z zamiarem samobójczym był wyższy wśród kobiet. W kilku krajach (Węgry, Holandia, Słowenia, Szwecja) ponad jedna trzecia zgłoszonych zgonów spowodowanych przedawkowaniem wśród kobiet została sklasyfikowana jako mająca zamiar samobójczy. W Bułgarii, Polsce i Finlandii w 2022 r. w przypadku ponad jednej czwartej zgonów z powodu przedawkowania wśród kobiet odnotowano zamiar samobójstwa. Wyniki te wskazują na potrzebę podjęcia interwencji ukierunkowanych na celowe samookaleczenie i zamiary samobójcze wśród osób używających narkotyków, a zwłaszcza na uznanie nieproporcjonalnego ryzyka, jakiego mogą doświadczać kobiety w tym kontekście.

Zapobieganie przedawkowaniu opioidów i zgonom związanym z nimi jest nadal trudne 

Działania mające na celu zmniejszenie liczby zgonów związanych z opioidami obejmują interwencje ukierunkowane przede wszystkim na zapobieganie przedawkowaniom oraz takie, które koncentrują się na prewencji zgonów w przypadku przedawkowania (patrz Wykres 11.1). Zmiany zarówno populacji osób dożylnie używających opioidów, jak i rodzajów używanych substancji stwarzają nowe i rosnące wyzwania dla interwencji mających zredukować liczbę zgonów z przedawkowania. Są to wyzwania związane z opracowaniem zróżnicowanych programów dopasowanych do potrzeb różnych grup, a w szczególności z uwrażliwieniem na konieczność dostosowania świadczeń do potrzeb różnych kohort wiekowych. Rozpoczęcie leczenia z zastosowaniem agonisty receptorów opioidowych jest dobrze udowodnionym czynnikiem zapobiegającym zgonom z przedawkowania opioidów i niektórych innych przyczyn, ale jego dostępność – terytorialna i ogólna – w wielu krajach wciąż stanowi problem.

Rosnąca liczba dowodów potwierdza też, że zwiększona dostępność leczenia z zastosowaniem antagonistów receptorów opioidowych może odegrać istotną rolę w zapobieganiu przedawkowaniom ze skutkiem śmiertelnym. Również w tym przypadku zakres dostępności zmienia się jednak między poszczególnymi państwami oraz w ich obrębie. Do 2022 r. 16 państw europejskich zgłosiło wdrożenie programów udostępniania naloksonu, w tym projektów pilotażowych, w celu zapobiegania zgonom z przedawkowania. Zmieniająca się struktura używania również wymaga, by świadczeniodawcy zmienili obecnie stosowane protokoły. Przypadki przedawkowania silnie działających opioidów syntetycznych wymagają np. podania wielu dawek naloksonu, by zneutralizować działanie opioidów. W niektórych krajach pomieszczenia do konsumpcji narkotyków powstają również częściowo w celu zmniejszenia śmiertelności z powodu przedawkowania. Pomieszczenia te działają obecnie w 10 państwach UE i w Norwegii (zob. Redukcja szkód – bieżąca sytuacja w Europie). W środowiskach, w których występują społeczności wielokulturowe i grupy nowo przybyłych imigrantów, warto zwiększyć liczbę komunikatów w ojczystym języku tych osób. Ma to na celu redukcję szkód, w przypadku osób ryzykownie używających narkotyków. Więcej informacji na temat działań zdrowotnych i społecznych służących zapobieganiu zgonom związanym z opioidami można znaleźć w najnowszym mini przewodniku EMCDDA.

Kluczowe dane i tendencje

Wskaźniki umieralności w wyniku przedawkowania

• Wskaźnik umieralności w wyniku przedawkowania w 2022 r. w UE szacuje się na 22,5 zgonu na milion mieszkańców w wieku 15–64 lat.
• Współczynniki umieralności z powodu przedawkowania są zazwyczaj od 3 do 4 razy wyższe wśród mężczyzn w porównaniu z kobietami (Wykres 11.2), przy czym najwięcej przypadków odnotowuje się w grupie mężczyzn w wieku od 25 do 39 lat. Wskaźniki umieralności z powodu przedawkowania w tej grupie wiekowej mogą być znacznie wyższe niż w populacji mężczyzn w wieku od 15 do 64 lat (dorośli). Na przykład w Szwecji wskaźnik śmiertelności z powodu przedawkowania wśród mężczyzn w wieku od 25 do 39 lat wyniósł 122 zgony na milion osób w 2022 r., w porównaniu z 73 zgonami na milion dorosłych mężczyzn w tym kraju. W Estonii wskaźniki śmiertelności wyniosły 197 zgonów na milion mężczyzn w wieku od 25 do 39 lat i 62 zgony na milion dorosłych mężczyzn; w Irlandii współczynnik umieralności wyniósł 183 zgony na milion mężczyzn w wieku od 25 do 39 lat, podczas gdy wśród wszystkich dorosłych mężczyzn wskaźnik ten wyniósł 85 zgonów na milion.
• Mężczyźni w wieku od 40 do 59 lat są najbardziej narażeni na zgon w wyniku przedawkowania w wielu krajach europejskich, m. in. w Danii, Hiszpanii, we Włoszech, w Holandii, Portugalii i Norwegii.

Zgony spowodowane przedawkowaniem 

Szacuje się, że w 2022 r. w Unii Europejskiej odnotowano co najmniej 6392 zgony z powodu przedawkowania narkotyków (w 2021 r. liczba ta wyniosła 6166). Jest to minimalna wartość szacunkowa, ponieważ niektóre kraje zgłaszają, że ich system monitorowania nie obejmuje niektórych przypadków. Na przykład krzyżowa walidacja danych z 2022 r. pochodzących z różnych rejestrów w Hiszpanii sugerowała, że​zgłoszonych mogło zostać tylko 4 na 5 przypadków. W Niemczech rejestr umieralności zawiera jedynie przypadki, o których dowiedziała się policja. W związku z tym przypadki poza obszarem zainteresowania policji mogą być niedostatecznie zgłaszane. Nie wiadomo jednak, w jakim stopniu niedoszacowanie to jest zasadne.

• Szacuje się, że w trzech czwartych (74%) przedawkowań ze skutkiem śmiertelnym zgłoszonych w Unii Europejskiej w 2022 r. obecne były opioidy, w tym heroina i jej metabolity, często w połączeniu z innymi substancjami (zob. Wykres 11.3 i Wykres 11.4). Należy zauważyć, że w raportach toksykologicznych dotyczących zgonów związanych z narkotykami zwykle pojawia się wiele substancji odurzających.

• Dostępne dane mają ograniczenia dotyczące jakości i zasięgu. Niemniej jednak dostępne informacje wskazują, że heroina nadal jest przyczyną znacznej liczby zgonów w niektórych krajach Europy Zachodniej: ponad 728 przypadków w Niemczech, 222 w Hiszpanii, 173 we Francji, 142 w Austrii (heroina lub morfina), 127 we Włoszech i 104 w Szwecji. Ogólnie szacuje się, że ponad 1800 zgonów w Unii Europejskiej było związanych z heroiną.
• Heroina była obecna w przypadku większości zgonów spowodowanych przedawkowaniem w stosunkowo niewielkiej liczbie krajów UE, a mianowicie w Austrii (heroina lub morfina) (77%) i we Włoszech (57%). Heroinę zgłoszono w około od dwóch piątych do jednej piątej zgonów z powodu przedawkowania w Portugalii (42%), Słowenii (42%), Rumunii (41%), Turcji (35%), Francji (26% w 2021 r.), Danii (24%), Hiszpanii (24% w 2021 r.), Norwegii (22%) i Szwecji (21%). W 2022 r. w Estonii, Łotwie, Litwie i Finlandii heroinę odnotowano rzadziej niż w co szóstym zgonie spowodowanych przedawkowaniem.
• Według wstępnych danych, które mogą ulec dalszej aktualizacji, 5 krajów zgłosiło obecność nitazenów w co najmniej 150 zgonach w 2023 r.: Estonia (56), Łotwa (76), Finlandia (8), Szwecja (1) i Norwegia (13).
• Spośród 19 krajów europejskich, które przekazały dane za lata 2021 i 2022, kokaina, głównie w połączeniu z opioidami, była przyczyną 996 (23%) zgonów z powodu przedawkowania w 2022 r. (807, czyli 20% w 2021 r.).
• Zgony związane z kokainą są obecnie zgłaszane również w krajach, w których wcześniej były one mniej powszechne, takich jak Dania, Holandia, Austria i Słowenia. W 2021 r. w Hiszpanii kokaina była przyczyną 52% zgonów z powodu przedawkowania (477 z 910 przypadków, dla których dostępne są informacje), a w 2022 r. w Portugalii — 67% zgonów z powodu przedawkowania (46 z 69 przypadków).
• We Francji w 2021 r. kokaina była przyczyną 39% (259 z 662 zgonów, dla których dostępne są dane) przypadków zgonów. Jest to wzrost z 23% (130 z 567 zgonów z dostępnymi informacjami) w 2020 r., co sugeruje, że w tym kraju kokaina przyczynia się do ogólnego wzrostu liczby zgonów spowodowanych przedawkowaniem.
• Środki pobudzające inne niż kokaina, w tym amfetamina i metamfetamina, często w połączeniu z opioidami, są przyczyną licznych zgonów. Spośród 20 krajów, w których dane z sekcji zwłok były dostępne w 2022 r., 18 zgłosiło zgony, w których obecne były środki pobudzające inne niż kokaina. Największą liczbę zgonów związanych ze stosowaniem substancji pobudzających innych niż kokaina odnotowano w Niemczech (476 przypadków), Turcji (186), Danii (68), Norwegii (63), Łotwie (62), Finlandii (34), Estonii (33) i Austrii (32). Chociaż liczby zgłaszane przez poszczególne kraje mogą się różnić w zależności od roku, łączna liczba takich przypadków w 16 krajach, które zgłosiły porównywalne dane we wszystkich trzech latach, wyniosła 496 w 2020 r., 462 w 2021 r. i 492 w 2022 r. Oprócz zgonów związanych z narkotykami inne zgony spowodowane przez środki pobudzające, na przykład substancje wywołujące zaburzenia sercowo-naczyniowe, mogą pozostać niewykryte.
• Szacuje się, że liczba zgonów z powodu przedawkowania zgłoszonych w Unii Europejskiej wśród osób w wieku od 50 do 64 lat wzrosła o 69% w latach 2012–2022 (o 43% wśród kobiet i o 101% wśród mężczyzn) (Wykres 11.5).

• W połowie z 20 państw, w których dostępne są dane toksykologiczne z sekcji zwłok za 2022 r., w co najmniej jednym na pięć zgonów związanych z narkotykami wykryto metadon. Lek z grupy agonistów receptorów opioidowych został wymieniony w około jednej trzeciej przypadków zgłoszonych w Niemczech, Francji (2021), Hiszpanii (2021) i Chorwacji. Dostępnych jest niewiele informacji na temat tego, czy leki były przepisywane, nadużywane lub nabywane na czarnym rynku. Wzmianka o narkotyku nie oznacza jednak, że jest on przyczyną zatrucia, ponieważ przedawkowanie często obejmuje używanie wielu substancji jednocześnie z innymi opioidami, alkoholem i innymi lekami, takimi jak benzodiazepiny. W 2022 r. obecność buprenorfiny stwierdzono w przypadku 56% (107) zgonów spowodowanych narkotykami zgłoszonych w Finlandii, w 19% (92) w Szwecji, w 7% (20) w Danii i w 7% (49) zgonów zgłoszonych do specjalnego rejestru we Francji w 2021 r. We wszystkich innych krajach, dla których dane są dostępne, udział buprenorfiny zgłaszano w przypadku mniej niż 5% zgonów z przedawkowania albo nie zgłaszano go wcale.
• Tramadol, lek opioidowy stosowany w leczeniu bólu o nasileniu od umiarkowanego do silnego, był przyczyną około 6% (177) zgłoszonych zgonów z powodu przedawkowania w 12 krajach europejskich w 2022 r. Jednakże był on odpowiedzialny za 47% zgonów zgłoszonych we francuskim rejestrze zgonów związanych z nadużywaniem leków w 2020 r., co sugeruje, że większa skuteczność nadzoru i badań toksykologicznych może zwiększyć wykrywalność zgonów związanych z lekami zawierającymi opioidy.
• Dane, o ile są dostępne, wskazują, że fentanyl i pochodne fentanylu były powiązane ze 163 zgonami z powodu przedawkowania w 2022 r. Niemcy zgłosiły największą liczbę zgonów związanych z narkotykami (73). Jednakże niektóre z tych przypadków zgonów mogą być związane z fentanylem lekopochodnym, a nie pozyskiwanym nielegalnie. Pozostałe przypadki odnotowano w 2022 r. w Litwie (33 zgony), a następnie w Danii (20), Szwecji (17), Estonii (8), Austrii (4), Finlandii (3), Łotwie (4) i Turcji (1). Wstępne dane z 2023 r. pochodzące z Estonii i Łotwy wskazują, że liczba zgonów związanych z narkotykami, w przypadku których obecne były nowe syntetyczne opioidy uległa dalszemu wzrostowi. W przypadku zgonów związanych z narkotykami, w których obecne były nitazeny, najczęściej wykrywanymi substancjami w Estonii w 2023 r. były protonitazen (38 z 56, 68%) i metonitazen (27 z 56, 48%); izotonitazen (32 z 38, 84%) najczęściej występował w Łotwie. Dane za 2023 r. mają charakter wstępny i mogą być niedoszacowane. W państwach, które udostępniły dane, w latach 2020–2021 zgłoszono, że udział oksykodonu wykryto w przypadku 103 zgonów związanych z narkotykami, głównie w Danii, Estonii, we Francji i w Finlandii.
• Konsumpcja opioidów w połączeniu z benzodiazepinami zwiększa ryzyko przedawkowania. W 2022 r. benzodiazepiny wraz z innymi substancjami, głównie opioidami, wykryto w większości zgonów z powodu przedawkowania w Danii, Luksemburgu, Austrii i Finlandii oraz w ponad 4 na 10 przypadków w Portugalii i Słowenii (Wykres 11.6). Ponadto, według najnowszych dostępnych danych dla Hiszpanii, Cypru i Rumunii, w dużej części zgonów z przedawkowania stwierdzono obecność benzodiazepin. W Bułgarii, gdzie ogólna liczba zgonów z powodu przedawkowania jest niewielka i gdzie należy zachować ostrożność ze względu na wahania z roku na rok, benzodiazepiny wykrywa się rzadko. W wielu krajach informacje te nie są dostępne, a w innych wyniki pośmiertnych badań toksykologicznych nie są zgłaszane we wszystkich przypadkach.

• Niewiele państw zgłasza informacje na temat udziału pregabaliny w zgonach związanych z narkotykami, Spośród państw, które podały informacje na ten temat Finlandia zgłosiła 87 zgonów w 2022 r. (90 w 2021 r.). W kilku krajach odnotowano wzrost liczby zgonów w związku ze stosowaniem pregabaliny: Dania (z 48 zgonów w 2021 r. do 58 w 2022 r.), Austria (z 37 w 2021 r. do 54 w 2022 r.), Hiszpania (z 41 w 2020 r. do 81 w 2021 r.) i Turcja (z 5 w 2021 r. do 25 w 2022 r.).
• Liczba zgonów związanych z syntetycznymi kannabinoidami spadła do 8 w Turcji w 2022 r. (46 w 2021 r.). Siedem krajów, które udostępniły dane zgłosiło w 2022 r. 27 zgonów spowodowanych syntetycznymi katynonami, głównie w Finlandii (13 przypadków), Estonii (5 przypadków), Portugalii (4 przypadki), Austrii (2), Rumunii (2) i Słowenii (1). W krajach, w których dostępne są dane za lata 2021 i 2022, liczba ta wzrosła: w Estonii (z 3 do 5), Finlandii (z 6 do 13), Portugalii (z 0 do 4), Rumunii (z 1 do 2) i Słowenii (z 0 do 1), natomiast spadła w Austrii (z 7 do 2).

Śmiertelność z wszystkich przyczyn związana z narkotykami

• Z badań kohortowych wynika, że śmiertelność z jakiejkolwiek przyczyny jest znacznie wyższa wśród osób używających narkotyków niż wśród ich odpowiedników w populacji ogólnej. Jako przykład można podać ustalenie, że w latach 2018–2022 ryzyko nadumieralności u osób dożylnie używających narkotyków w dwóch greckich miastach było 17-krotnie wyższe niż w ogólnej populacji. W latach 2010–2019 u chorwackich pacjentów z zaburzeniami spowodowanymi używaniem opioidów nadumieralność była 17-krotnie wyższa w przypadku kobiet i 8-krotnie wyższa w przypadku mężczyzn niż w ogólnej populacji.

Dane źródłowe

Pokaż tabele z danymi źródłowymi