Konopie indyjskie — bieżąca sytuacja w Europie (Europejski raport narkotykowy 2024)

Konopie indyjskie wciąż pozostają najczęściej używanym w Europie nielegalnym środkiem odurzającym. Na tej stronie zamieszczono najnowsze analizy sytuacji narkotykowej w odniesieniu do konopi indyjskich w Europie, w tym między innymi informacje o rozpowszechnieniu używania, zapotrzebowaniu na leczenie, konfiskatach, cenie i sile działania oraz szkodach. 

Niniejsza strona stanowi część Europejskiego raportu narkotykowego 2024 – corocznego przeglądu sytuacji narkotykowej w Europie sporządzonego przez EMCDDA.

Table of contents/Search

Table of contents/Search

Search within the book

Operator

Any match

Exact term match only

Select any filter and click on Search to see results

Close

Ostatnia aktualizacja: 11 czerwca 2024 r.

Zrozumienie konsekwencji politycznych i praktycznych zmian, jakie zachodzą na europejskim rynku konopi indyjskich, pozostaje priorytetem

Konopie indyjskie wciąż pozostają najczęściej używanym w Europie nielegalnym środkiem odurzającym. Z badań ankietowych na poziomie krajowym wynika, że w ostatnim roku konopi indyjskich używało ogólnie około 8% dorosłych Europejczyków (22,8 mln osób w wieku 15–64 lata). Zarówno wartości, jak i tendencje podane w ramach najnowszych danych krajowych wydają się jednak niejednorodne [zob. Prevalence and patterns of cannabis use (Rozpowszechnienie i wzorce używania konopi indyjskich) poniżej]. Jednocześnie trwają dyskusje na temat tego, jak najlepiej reagować na używanie tej substancji odurzającej, a niektóre kraje modyfikują swoje podejście regulacyjne. Obserwujemy również znaczące zmiany na rynku konopi indyjskich. Wszystkie te czynniki oznaczają, że nadal istnieje pilna potrzeba lepszego zrozumienia potencjalnych szkód związanych z różnymi wzorcami konsumpcji konopi indyjskich oraz skutków, jakie rodzi to dla polityki i praktyki.

Konieczne jest lepsze zrozumienie, jakie reakcje są skuteczne

Szacuje się, że codziennie albo prawie codziennie konopi indyjskich używa około 1,3% dorosłych obywateli Unii Europejskiej (3,7 mln osób) i jest to grupa najbardziej narażona na problemy związane z tą substancją odurzającą. Używanie konopi indyjskich może powodować lub nasilać szereg fizycznych i psychicznych problemów zdrowotnych, m.in. przewlekłe objawy ze strony układu oddechowego, uzależnienie od konopi indyjskich i objawy psychotyczne. Badania wykazały również, że regularne używanie konopi indyjskich może wiązać się z gorszymi wynikami w nauce i zwiększonym ryzykiem udziału w działaniach przestępczych. Najczęściej problemy są związane z wczesnym rozpoczęciem używania, produktami o dużej sile działania oraz bardziej regularnymi i długotrwałymi wzorcami używania.

Nadal jednak istnieje potrzeba lepszego zrozumienia, jakie rodzaje problemów występują u osób używających konopi indyjskich, a także jakie są odpowiednie ścieżki kierowania i skuteczne opcje leczenia dla osób z problemami związanymi z konopiami indyjskimi. Według doniesień, konopie indyjskie są odpowiedzialne za ponad jedną trzecią wszystkich przyjęć na leczenie uzależnienia od narkotyków w Europie. Ustalenie to jest trudne do zinterpretowania, częściowo ze względu na szeroki zakres interwencji w stosunku do użytkowników konopi indyjskich, które mogą obejmować krótkie interwencje lub przymusowe skierowania wydane przez system sądownictwa karnego. Potrzeba dalszych prac, aby lepiej zrozumieć, jaki rodzaj usług zaoferować osobom mającym problemy związane z konopiami indyjskimi. Z dostępnych informacji wynika jednak, że terapie psychospołeczne, takie jak terapia poznawczo-behawioralna, są powszechnie oferowane, a interwencje z zakresu e-zdrowia (online) wydają się coraz bardziej dostępne.

Ocenę ryzyka szkód w tym obszarze komplikuje coraz szerszy zakres produktów na bazie konopi indyjskich potencjalnie dostępnych dla konsumentów, które mogą obejmować produkty jadalne, produkty o dużej sile działania i różne pochodne. Różnorodność ta może mieć wpływ na ryzyko wystąpienia u poszczególnych osób problemów związanych z używaniem konopi indyjskich, dlatego jest to obszar, który wymaga większej uwagi podczas prowadzenia badań i tworzenia regulacji.

Ogólnie rzecz biorąc, liczba zgłoszonych osób rozpoczynających po raz pierwszy leczenie z powodu problemów związanych z konopiami indyjskimi utrzymywała się na stosunkowo stabilnym poziomie do 2019 r., po czym spadła podczas pandemii i w 2022 r. w większości państw członkowskich UE nie powróciła do poziomu sprzed pandemii [zob. Treatment entry for cannabis use (Podjęcie leczenia z powodu używania konopi indyjskich) poniżej]. W tym miejscu należy zastrzec, że z powodu jakości i zakresu danych, obserwacje te należy interpretować z ostrożnością.

Konfiskaty wskazują, że szlaki przemytu mogą być coraz bardziej zróżnicowane

Ogólnie 2022 r. liczba konfiskat produktów z konopi indyjskich nadal utrzymywała się na historycznie wysokim poziomie, co wskazuje na wysoką dostępność tego narkotyku [zob. Cannabis market data (Dane dotyczące rynku konopi indyjskich) poniżej]. Całkowita ilość haszyszu skonfiskowanego w Unii Europejskiej znacznie jednak spadła, głównie z powodu spadku liczby konfiskat zgłoszonych przez Hiszpanię. Może to pokazywać, że osoby zaangażowane w przemyt haszyszu z Afryki Północnej do Europy dostosowują szlaki dostaw, jako odpowiedź na podjęte przez hiszpańskie władze środki zapobiegające przemytowi. W tym miejscu warto również zauważyć, że od 2019 r. ilość marihuany skonfiskowanej w Hiszpanii znacznie wzrosła. W 2022 r. na Hiszpanię przypadło 69% całości skonfiskowanego haszyszu, 47% całej skonfiskowanej marihuany i 81% całkowitej liczby roślin konopi indyjskich zgłoszonych jako skonfiskowane w Unii Europejskiej, co podkreśla znaczącą rolę Hiszpanii, zarówno jako kraju tranzytowego dla przemytu konopi indyjskich, jak i obszaru produkcji. Należy przy tym zauważyć, że znaczna część produkcji konopi indyjskich odbywa się również w innych częściach Unii Europejskiej. Ostatnie duże konfiskaty podkreślają rolę, jaką Hiszpania nadal odgrywa jako kraj tranzytowy dla haszyszu przeznaczonego na rynek europejski. Na przykład w 2023 r. hiszpańskie władze skonfiskowały 22 tony haszyszu ukrytego w fałszywych skrzynkach z pomidorami, które prawdopodobnie były przeznaczone na rynek francuski (zob. Wykres 2.1).

Źródło: Guardia Civil i Hiszpańska Policja Krajowa.

Dostępne są nowe produkty zawierające konopie indyjskie oraz nowe formy tej substancji, jednak najbardziej powszechna nadal jest dostępność marihuany i haszyszu. Chociaż konfiskaty haszyszu w Unii Europejskiej są większe niż marihuany, uważa się, że wynika to z faktu, że haszysz jest bardziej podatny na środki udaremniające przemyt transgraniczny, a nie z jego dostępności lub użycia. Według dostępnych danych marihuana jest najpowszechniej dostępną formą tego narkotyku w większości krajów. Marihuana może być uprawiana w pobliżu docelowego rynku konsumentów, co może zmniejszyć ryzyko jej wykrycia. Siła działania skonfiskowanego haszyszu nadal rosła w 2022 r., a średnia próbka haszyszu zawiera obecnie nieco poniżej 25% THC. Jest to bardzo wysoki poziom w porównaniu z wcześniejszymi wartościami, co potencjalnie może stwarzać większe ryzyko dla zdrowia, zwłaszcza jeśli wiąże się to z rozpoczęciem stosowania w bardzo młodym wieku. Z kolei średnia moc skonfiskowanej marihuany od kilku lat utrzymuje się na poziomie około 10% THC.

Pewne niepokojące zmiany w wykrywaniu konopi indyjskich wwożonych do Europy mogą wskazywać, że szlaki przemytu są coraz bardziej zróżnicowane i stanowią coraz większe wyzwanie dla służb zajmujących się udaremnieniem przemytu narkotyków. Na przykład w porcie Antwerpii, w Belgii, udało się przechwycić 4 tony haszyszu pochodzącego z Pakistanu. Stanowi to również dowód na to, że Maroko nie jest jedynym źródłem haszyszu dla europejskiego rynku konopi indyjskich. Niektóre państwa członkowskie UE zgłosiły przemyt konopi indyjskich za pośrednictwem systemów pocztowych, a coraz częściej także komercyjnych przewozów lotniczych, czasami związanych ze Stanami Zjednoczonymi i Kanadą. Istnieją przesłanki wskazujące na to, że większe ilości marihuany mogą być wysyłane z Ameryki Północnej szlakami morskimi. To, obok nowych form tej substancji, budzi obawy, że rozwój regulowanych rynków konopi indyjskich poza Europą może mieć coraz większy wpływ na dostępność tego narkotyku w Unii Europejskiej w przyszłości. 

Zmieniające się rynki konopi indyjskich stwarzają nowe wyzwania dla polityki w dziedzinie narkotyków

Rośnie różnorodność produktów z konopi indyjskich dostępnych w Europie. Dotyczy to rynku nielegalnych substancji odurzających, ale również rynku konsumenckiego, na którym pojawiają się produkty zawierające niskie stężenia THC lub inne substancje, które mogą pochodzić z roślin konopi, takich jak CBD, bądź obie te substancje. W przypadku rynku nielegalnych substancji odurzających dostępność wyciągów i produktów jadalnych o dużej sile działania jest szczególnie niepokojąca i jest korelowana z przypadkami zgłoszeń do szpitalnych oddziałów ratunkowych z powodu ostrych działań toksycznych związanych z narkotykami. Ponadto występują obawy, że niektóre produkty sprzedawane na rynku nielegalnych substancji jako konopie indyjskie mogą być domieszkowane silnie działającymi kannabinoidami syntetycznymi. Więcej informacji na temat tych syntetycznych kannabinoidów – zob. New psychoactive substances – the current situation in Europe (Nowe substancje psychoaktywne — bieżąca sytuacja w Europie).

Niektóre półsyntetyczne kannabinoidy pojawiły się również niedawno na rynku komercyjnym w niektórych częściach Europy. Są to substancje, co do których uważa się, że są wytwarzane z kannabidiolu ekstrahowanego z konopi indyjskich o niskiej zawartości THC (konopie siewne), ale nie podlegają kontroli w ramach międzynarodowych konwencji dotyczących narkotyków. Prawdopodobnie najczęściej spotykanym półsyntetycznym kannabinoidem jest heksahydrokannabinol (HHC), ale ostatnio w niektórych państwach członkowskich UE komercyjnie dostępne stały się również heksahydrokannabiforol (HHC-P) i tetrahydrokannabiforol (THCP). Substancje te były sprzedawane jako rzekomo „legalne” zamienniki konopi indyjskich, co dodatkowo zwiększa wyzwania regulacyjne w tym obszarze. Wiedza na temat wpływu HHC na ludzi jest ograniczona. Pojawiły się także obawy związane z nowymi badaniami, w tym doniesieniami o powiązaniach z psychozą. W okresie od czerwca 2022 r. do lutego 2024 r. czeskie Centrum Informacji Toksykologicznej odnotowało ponad 170 konsultacji w sprawie HHC. Wiele przypadków dotyczyło młodych ludzi, w tym dzieci, które spożyły produkty jadalne, takie jak żelki misie. Według stanu na kwiecień 2024 r. HHC został wymieniony jako substancja kontrolowana w co najmniej 18 unijnych państwach członkowskich.

Podejście europejskiej polityki do marihuany również staje się coraz bardziej zróżnicowane, ponieważ niektóre państwa członkowskie UE rozważają zmianę lub zmieniają swoje podejście polityczne do rekreacyjnego używania marihuany, tworząc różne formy dostępu do produktów z haszyszu i marihuany. W grudniu 2021 r. Malta wprowadziła przepisy o uprawie domowej i używaniu konopi indyjskich w celach prywatnych oraz w niekomercyjnych miejskich klubach upraw. W lipcu 2023 r. Luksemburg przyjął przepisy przewidujące pozwolenie na uprawę domową i używanie w celach prywatnych, a w lutym 2024 r. Niemcy wprowadziły przepisy zezwalające na uprawę domową i w niekomercyjnych klubach uprawy konopi indyjskich. Również Czechy ogłosiły plany dotyczące regulowanego i opodatkowanego systemu dystrybucji. Niebędąca w UE Szwajcaria rozpoczęła zatwierdzanie badań pilotażowych dotyczących sprzedaży lub innych systemów dystrybucji dla określonych mieszkańców w niektórych miastach.

Holandia także dokonuje przeglądu swojego podejścia w tym obszarze. Uprawa, sprzedaż i posiadanie konopi indyjskich nadal pozostaje przestępstwem w Holandii. Jednak sprzedaż niewielkich ilości konopi indyjskich, do 5 gramów, osobom powyżej 18 roku życia w „coffeeshopach”, które spełniają określone kryteria, jest tolerowana od dziesięcioleci, a jednym z celów tej polityki jest oddzielenie konsumentów konopi indyjskich od rynku innych substancji. Problem związany z takim podejściem polega na tym, że konopie indyjskie są nadal z konieczności dostarczane z nielegalnego rynku, a grupy przestępcze czerpią z tego handlu korzyści. Aby rozwiązać ten problem, Holandia prowadzi w 10 gminach pilotażowy projekt zamkniętego łańcucha dostaw konopi indyjskich, w którym konopie indyjskie produkowane w regulowanych obiektach są wprowadzane do sprzedaży w coffeeshopach z konopiami indyjskimi.

Bardziej szczegółowe informacje na temat krajowych podejść legislacyjnych do konopi indyjskich można znaleźć w dokumencie EMCDDA z 2023 r. Cannabis laws in Europe: questions and answers for policymaking (Przepisy dotyczące konopi indyjskich w Europie: pytania i odpowiedzi na potrzeby kształtowania polityki).

Kluczowe dane i tendencje

Zgłoszenia do szpitali 

• Tam, gdzie dostępne są dane krajowe, w niektórych krajach konopie indyjskie stanowią znaczną część zgłoszeń do szpitalnych oddziałów ratunkowych w stanie zagrożenia związanego z narkotykami. W Hiszpanii w 2021 r. substancja ta był przyczyną 44% takich przypadków (ponad 2700 z 6200), które zgłoszono w ramach regularnego badania prowadzonego w ciągu jednego tygodnia w 16 z 19 wspólnot autonomicznych. W Niemczech w 2021 r. konopie indyjskie były przyczyną 17% przypadków (ponad 1700 na 10 200) ostrego przedawkowania i zatrucia zgłaszanych do szpitali.
• W 2022 r. konopie indyjskie były substancją najczęściej zgłaszaną przez szpitale objęte programem Euro-DEN Plus. Były one przyczyną 29% przypadków ostrych działań toksycznych substancji odurzającej (25% w 2021 r.). Zazwyczaj zgłaszano, że oprócz konopi indyjskich przyjmowano również inne substancje, co świadczy o tym, że wiele osób, u których występuje toksyczność związana z narkotykami, mogło używać wielu substancji.

Dane dotyczące rynku konopi indyjskich

• W 2022 r. państwa członkowskie UE zgłosiły 243 000 konfiskat haszyszu w ilości 468 ton (816 ton w 2021 r.) i 234 000 konfiskat marihuany w ilości 265 ton (256 ton w 2021 r.) (zob. Wykres 2.5). Ze względu na zgłoszony przez Hiszpanię spadek o 52% (673 tony w 2021 r. do 325 ton w 2022 r.) całkowita ilość haszyszu skonfiskowanego w Unii Europejskiej spadła o 43%. Ponadto Turcja zgłosiła 15 700 konfiskat haszyszu w łącznej ilości 29,3 tony i 57 400 konfiskat marihuany w łącznej ilości 42,5 tony.
• W 2022 r. w Unii Europejskiej zgłoszono około 609 000 przestępstw związanych z używaniem lub posiadaniem konopi indyjskich (566 000 w 2021 r.), a także 98 000 przestępstw związanych z ich dostarczaniem (100 000 w 2021 r.).
• W 2022 r. średnia zawartość THC w haszyszu w Unii Europejskiej wynosiła 24,8%, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w marihuanie (10,1%). Zindeksowane tendencje pokazują, że średnia zawartość THC w haszyszu podwoiła się w ciągu ostatnich 10 lat i nadal rośnie, natomiast jego zawartość w marihuanie przez większość tego czasu była ogólnie stabilna. Należy przy tym zauważyć, że różnice między próbkami obu postaci tej substancji odurzającej mogą być znaczące.

Dodatkowe szczegółowe informacje na temat konopi indyjskich można znaleźć we wspólnym raporcie EMCDDA i Europolu EU Drug Market: Cannabis – In-depth analysis (Rynek narkotykowy w UE – szczegółowa analiza konopi indyjskich) oraz w publikacji EMCDDA Cannabis: health and social responses (Konopie indyjskie – skutki zdrowotne i społeczne).

Dane źródłowe

Pokaż tabele z danymi źródłowymi