Cannabis – actuele situatie in Europa (Europees Drugsrapport 2024)
Cannabis blijft veruit de meest gebruikte illegale drug in Europa. Op deze pagina vindt u de meest recente analyse van de drugssituatie voor cannabis in Europa, waaronder de prevalentie van het gebruik, de vraag naar behandelingen, inbeslagnames, prijs en sterkte, schadelijke gevolgen en meer.
Deze pagina maakt deel uit van het Europees Drugsrapport 2024, het jaarlijkse overzicht van het EMCDDA over de drugssituatie in Europa.
Voor het laatst bijgewerkt op: 11 juni 2024
Inzicht in de beleidsmatige en praktische gevolgen van veranderingen op de Europese cannabismarkt blijft een prioriteit
Cannabis blijft veruit de meest gebruikte illegale drug in Europa. Uit nationale enquêtes over cannabisgebruik blijkt dat in totaal naar schatting 8 % van de Europese volwassenen (22,8 miljoen mensen in de leeftijd van 15 tot 64 jaar) in de loop van het afgelopen jaar cannabis heeft gebruikt. Zowel het gebruiksniveau als de trends in het gebruik die in recente nationale gegevens worden gemeld, lijken echter heterogeen (zie Prevalentie en patronen van cannabisgebruik hieronder). Tegelijkertijd wordt er gediscussieerd over de beste manier om op het gebruik van deze drug te reageren, waarbij sommige landen hun regelgevingsaanpak aanpassen. Ook op de cannabismarkt spelen zich belangrijke ontwikkelingen af. Alles bij elkaar genomen betekent dit dat er nog steeds een dringend behoefte bestaat aan een beter inzicht in de mogelijke schadelijke gevolgen van verschillende patronen van cannabisgebruik en de implicaties daarvan vanuit beleidsmatig en praktisch oogpunt.
We moeten beter begrijpen welke reacties daadwerkelijk effect sorteren
Ongeveer 1,3 % van de volwassenen in de Europese Unie (3,7 miljoen mensen) gebruikt naar schatting dagelijks of bijna dagelijks cannabis, en dit is de groep die het grootste risico loopt op problemen in verband met deze drug. Cannabisgebruik kan uiteenlopende fysieke en geestelijke gezondheidsproblemen veroorzaken of verergeren, waaronder chronische ademhalingsproblemen, cannabisverslaving en psychotische symptomen. Bovendien is uit studies gebleken dat regelmatig gebruik van cannabis verband kan houden met slechtere onderwijsresultaten en een verhoogd risico om in aanraking te komen met het strafrechtstelsel. Vooral vroeg beginnen gebruiken, krachtige producten en meer regelmatige en langdurige gebruikspatronen zorgen voor problemen.
Er blijft echter behoefte bestaan aan een beter begrip van de soorten problemen die cannabisgebruikers ervaren, evenals van de geschikte verwijspaden en doeltreffende behandelopties voor mensen met cannabisgerelateerde problemen. Naar verluidt is cannabis verantwoordelijk voor meer dan een derde van alle opnamen in de verslavingszorg in Europa. Het is lastig om deze bevinding te interpreteren. Dit komt deels door de grote variëteit aan interventies voor cannabisgebruikers, waarbij soms sprake is van kortdurende interventies of gerichte doorverwijzingen vanuit het strafrechtelijk systeem. Er is verder onderzoek nodig om een beter inzicht te krijgen in de soorten diensten die worden aangeboden aan mensen met cannabisproblemen. Uit de beschikbare informatie lijkt echter te kunnen worden opgemaakt dat doorgaans psychosociale behandelingen, zoals cognitieve gedragstherapie, worden aangeboden en dat (online verzorgde) e-gezondheidsinterventies steeds vaker beschikbaar worden gesteld.
De beoordeling van het risico op schade in verband hiermee wordt bemoeilijkt door het ogenschijnlijk toenemende scala aan producten op basis van cannabis die potentieel beschikbaar zijn voor consumenten, waaronder edibles, krachtige producten en diverse afgeleide middelen. Deze diversiteit kan het risico op problemen bij cannabisgebruik beïnvloeden en vraagt dan ook om aanvullend onderzoek en een centralere plaats in de regelgeving.
Over het geheel genomen bleef het aantal geregistreerde aanmeldingen voor behandeling in verband met cannabisproblemen tot 2019 relatief stabiel, waarna dit cijfer daalde tijdens de pandemie en in de meeste EU-lidstaten tegen 2022 niet terugkeerde naar het niveau van vóór de crisis ( zie Gebruikers die zich meldden voor behandeling in verband met cannabisgebruik hieronder). Deze observatie dient wel met de nodige voorzichtigheid te worden geïnterpreteerd, vanwege problemen met de kwaliteit en de dekking van de betreffende gegevens.
Inbeslagnames wijzen erop dat smokkelroutes mogelijk diverser worden
De inbeslagname van cannabisproducten in het algemeen lag ook in 2022 op een historisch hoog niveau, wat wijst op de ruime beschikbaarheid van deze drug (zie Gegevens over de cannabismarkt hieronder). De totale hoeveelheid hasj die in de Europese Unie in beslag werd genomen, is echter aanzienlijk gedaald, grotendeels als gevolg van de afname van de door Spanje gemelde inbeslagnames. Mogelijk kan dit worden toegeschreven aan aanpassingen in de toeleveringsroutes van criminelen die hasj van Noord-Afrika naar Europa smokkelen, als reactie op de smokkelbestrijdende maatregelen van de Spaanse autoriteiten. In dit verband is het ook het vermelden waard dat de hoeveelheid in beslag genomen marihuana in Spanje sinds 2019 aanzienlijk is toegenomen. In 2022 was Spanje goed voor 69 % van alle in beslag genomen hasj, 47 % van alle in beslag genomen marihuana en 81 % van het totale gemelde aantal in beslag genomen cannabisplanten in de Europese Unie. Die cijfers onderstrepen de grote rol die Spanje speelt, niet alleen als doorvoerland voor de cannabishandel maar ook als productiegebied. Het is echter belangrijk op te merken dat er ook elders in de Europese Unie aanzienlijke hoeveelheden cannabis worden geproduceerd. Recente grootschalige inbeslagnames onderstrepen de rol die Spanje blijft spelen als doorvoerland voor hars die bestemd is voor de Europese markt. Zo hebben de Spaanse autoriteiten in 2023 beslag gelegd op 22 ton hasj die was verstopt in nepverpakkingen voor tomaten en die naar verwachting bestemd was om naar Frankrijk te worden gesmokkeld (zie figuur 2.1).
Foto: Guardia Civil en Policía Nacional.
Hoewel er nieuwe producten en vormen van deze drug beschikbaar zijn, blijven marihuana en hasj de meest gangbare varianten. In de Europese Unie wordt meer hasj dan marihuana in beslag genomen. Niettemin wordt aangenomen dat dit eerder te maken heeft met de grotere gevoeligheid van hasj voor verbodsmaatregelen in grensoverschrijdende handel, dan met beschikbaarheid of gebruik. Uit de beschikbare informatie lijkt te kunnen worden opgemaakt dat marihuana in de meeste landen de meest gangbare vorm van de drug is. Marihuana kan in de nabijheid van de doelmarkt worden gekweekt, waardoor het risico op ontdekking kleiner is. De sterkte van de in beslag genomen hasj nam ook in 2022 toe; het gemiddelde hasjmonster bevat nu net iets minder dan 25 % THC. Naar historische maatstaven is dit erg veel, met mogelijk verhoogde gezondheidsrisico’s tot gevolg, vooral wanneer de gebruiker jong met de drug begint. De gemiddelde sterkte van de in beslag genomen marihuana schommelt daarentegen al enkele jaren rond de 10 % THC.
Enkele verontrustende nieuwe ontwikkelingen in verband met de cannabis die bij binnenkomst in Europa wordt ontdekt, kunnen erop wijzen dat de smokkelroutes diverser worden en een steeds grotere uitdaging vormen voor de verbodsinspanningen. Het gaat onder meer om de inbeslagname van 4 ton hasj uit Pakistan in de haven van Antwerpen (België). Dit wijst er bovendien op dat Marokko niet de enige bron van hasj is voor de Europese cannabismarkt. Sommige EU-lidstaten maakten melding van cannabishandel per post en, in toenemende mate, via commercieel luchtvervoer, die soms in verband werd gebracht met de Verenigde Staten en Canada. Er zijn aanwijzingen dat grotere hoeveelheden marihuana vanuit Noord-Amerika via maritieme routes worden vervoerd. Samen met de verschijning van nieuwe vormen van de drug, geeft dit aanleiding tot bezorgdheid dat ontwikkelingen in gereguleerde cannabismarkten buiten Europa in toenemende mate gevolgen hebben voor de toekomstige beschikbaarheid van deze drug binnen de Europese Unie.
Evoluerende cannabismarkten creëren nieuwe uitdagingen voor drugsbeleid
De diversiteit van de in Europa verkrijgbare cannabisproducten neemt toe. Dit geldt voor de illegale drugsmarkt, maar ook voor de consumentenmarkt, waar producten verschijnen die lage concentraties THC bevatten, of andere stoffen die kunnen worden afgeleid van de cannabisplant, zoals CBD, of beide. Op de illegale drugsmarkt is de beschikbaarheid van zeer krachtige extracten en edibles een bijzonder punt van zorg dat in verband wordt gebracht met gevallen van acute drugstoxiciteit op de afdeling spoedeisende hulp van ziekenhuizen. Daarnaast bestaat er bezorgdheid over het feit dat sommige producten die op de illegale markt als cannabis worden verkocht, mogelijk versneden worden met krachtige synthetische cannabinoïden. Meer informatie over deze synthetische cannabinoïden is te vinden in Nieuwe psychoactieve stoffen – actuele situatie in Europa.
Onlangs zijn op de commerciële markt in delen van Europa ook enkele halfsynthetische cannabinoïden verschenen. Deze stoffen worden naar vermoeden geproduceerd op basis van cannabidiol dat wordt geëxtraheerd uit cannabis met een laag THC-gehalte (hennep), een stof die niet onder de controle van de internationale drugsverdragen valt. De meest voorkomende halfsynthetische cannabinoïde is waarschijnlijk hexahydrocannabinol (HHC), maar meer recentelijk zijn ook hexahydrocannabiforol (HHC-P) en tetrahydrocannabiforol (THCP) commercieel verkrijgbaar geworden in sommige EU-lidstaten. Deze stoffen worden verkocht als zogenaamd “legale” alternatieven voor cannabis, waardoor de uitdagingen op het gebied van regelgeving nog groter worden. Hoewel de kennis van de effecten van HHC bij de mens beperkt is, is er bezorgdheid gerezen naar aanleiding van studies, waaronder enkele meldingen van verbanden met psychose. Tussen juni 2022 en februari 2024 registreerde het Tsjechische Centrum voor toxicologische inlichtingen meer dan 170 raadplegingen over HHC. Daarbij ging het vaak om jongeren, waaronder kinderen, die edibles – zoals gummibeertjes – hadden geconsumeerd. Per april 2024 staat HHC in minstens 18 EU-lidstaten op de lijst van gecontroleerde drugs.
De Europese beleidsbenadering van cannabis wordt ook steeds diverser. Sommige EU-lidstaten overwegen om hun beleidsmatige aanpak van recreatief cannabisgebruik te wijzigen, of hebben dat al gedaan, waardoor op verschillende manieren toegang kan worden gekregen tot hasj- en marihuanaproducten. In december 2021 vaardigde Malta wetgeving uit waarin thuisteelt en cannabisgebruik in de privésfeer en voor collectieve teeltclubs zonder winstoogmerk werd toegestaan. In juli 2023 vaardigde Luxemburg wetgeving uit om thuisteelt en privégebruik toe te staan, en in februari 2024 legaliseerde Duitsland thuisteelt en cannabisteeltclubs zonder winstoogmerk. Ook Tsjechië heeft plannen aangekondigd voor een gereguleerd en belast distributiesysteem. Daarnaast is niet-EU-lidstaat Zwitserland begonnen met het toestaan van proefprojecten met verkoop- of andere distributiesystemen voor specifieke inwoners in bepaalde steden.
Ook Nederland herziet zijn aanpak op dit gebied. In dit land blijven de teelt, de verkoop en het bezit van cannabis strafbare feiten. De verkoop van kleine hoeveelheden cannabis – tot 5 gram – aan personen van meer dan 18 jaar oud in “coffeeshops” die aan bepaalde criteria voldoen, wordt echter al decennialang getolereerd. Als één van de beleidsdoelstellingen wordt daarbij verwezen naar de wens om cannabisgebruikers weg te houden van de markt voor andere middelen. Een punt van zorg bij deze aanpak is dat de cannabis noodzakelijkerwijs afkomstig is van de illegale markt en dat criminele groepen daarom profiteren van deze handel. Om dit probleem aan te pakken, wordt in Nederland een proefmodel voor een gesloten cannabistoeleveringsketen getest in tien gemeenten, waarbij op gereguleerde locaties geproduceerde cannabis ter beschikking wordt gesteld voor verkoop in coffeeshops.
Meer gedetailleerde informatie over nationale wetgevingsmaatregelen inzake cannabis is te vinden in het document van het EMCDDA uit 2023 over cannabiswetgeving in Europa: vragen en antwoorden voor beleidsmakers.
Belangrijkste gegevens en trends
Prevalentie en patronen van cannabisgebruik
- Volgens de laatste enquêtes (figuur 2.2) werd het cannabisgebruik onder de EU-bevolking van 15 tot 34 jaar vorig jaar geschat op 15,0 % (15,1 miljoen), waarbij mannen doorgaans twee keer zo vaak meldden dat ze cannabis gebruikten als vrouwen. Van de 15- tot 24-jarigen heeft naar schatting 18,6 % (8,8 miljoen) in het afgelopen jaar cannabis gebruikt en heeft 9,7 % (4,6 miljoen) de drug in de afgelopen maand gebruikt. Naar schatting gebruikt ongeveer 1,3 % (3,7 miljoen) van de volwassenen (van 15 tot 64 jaar) dagelijks of bijna dagelijks cannabis (wat wil zeggen dat ze de drug in de afgelopen maand op twintig of meer dagen gebruikten). Van de 15- tot 34-jarigen gebruikt naar schatting 2,0 % (2,0 miljoen) dagelijks of bijna dagelijks cannabis. Ongeveer driekwart van de volwassen gebruikers (van 15 tot 64 jaar) is man en de meerderheid (54 %) is jonger dan 35 jaar.
- De trends in het gebruik van cannabis op nationaal niveau lijken gemengd te zijn. Van de landen die sinds 2021 enquêtes hebben gehouden en betrouwbaarheidsintervallen hebben gerapporteerd, meldden drie landen hogere ramingen, acht landen stabiele ramingen en twee landen lagere ramingen dan in de voorgaande vergelijkbare enquête.
- Uit de Europese webenquête over drugs van 2021 bleek dat 95 % van de respondenten die in de afgelopen twaalf maanden cannabis hadden gebruikt, marihuana gebruikte, tegenover 32 % die hasj gebruikte, 25 % die edibles gebruikte en 17 % die extracten gebruikte. Uit gegevensbron blijkt ook dat consumenten gewoonlijk meer dan één vorm van deze drug kunnen gebruiken.
Met deze gegevensverkenner kunt u onze gegevens over de prevalentie van cannabisgebruik bekijken per recallperiode en leeftijdsgroep. U kunt gegevens per land raadplegen door op de kaart te klikken of een land te selecteren in het vervolgkeuzemenu.
Opmerkingen
De hier gepresenteerde prevalentiegegevens zijn gebaseerd op enquêtes onder de algemene bevolking die de nationale focal points bij het EMCDDA hebben ingediend. De meest recente gegevens en gedetailleerde methodologische informatie vindt u in het Statistisch Bulletin 2024: Prevalentie van drugsgebruik.
De grafieken met de meest recente gegevens voor een land zijn gebaseerd op studies die tussen 2013 en 2023 zijn uitgevoerd.
Prevalentieramingen voor de algemene bevolking: de leeftijdsgroepen zijn 18-64 en 18-34 jaar voor Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije en Italië; 16-64 en 16-34 jaar voor Denemarken, Estland en Noorwegen; 18-65 jaar voor Malta en 17-34 jaar voor Zweden.
-
In 2023 meldden 20 van de 51 steden met vergelijkbare gegevens een jaarlijkse toename van de cannabismetaboliet THC-COOH in afvalwatermonsters, terwijl 15 steden een daling (figuur 2.3) meldden.
Rood = toename | Groen = afname | Geel = stabiel, ten opzichte van de vorige waarde | Blauw = geen eerdere gegevens
Gemiddelde dagelijkse hoeveelheden cannabis in milligrammen per 1 000 inwoners. In de meeste steden werden tussen maart en mei 2023 gedurende een week monsters afgenomen.
Rekening houdend met statistische fouten worden waarden die minder dan 10 % afwijken van de vorige waarde in deze figuur als stabiel beschouwd.
Bron: Sewage Analysis Core Group Europe (SCORE)
Zie voor de volledige gegevensverzameling en -analyse Afvalwateranalyse en drugs – een studie in Europese meerdere steden.
Gebruikers die zich meldden voor behandeling in verband met cannabisgebruik
-
In 2022 meldden naar schatting 92 000 cliënten zich voor een gespecialiseerde drugsbehandeling in verband met cannabisgerelateerde problemen (36 % van alle behandelaanvragen), van wie ongeveer 58 000 voor het eerst. Cannabis was de belangrijkste probleemdrug die het vaakst werd genoemd door cliënten die voor het eerst werden behandeld, goed voor 43 % van alle gebruikers die zich in Europa voor het eerst meldden voor behandeling (figuur 2.4).
Afgezien van de trends hebben de gegevens betrekking op alle personen die zich voor behandeling hebben gemeld voor cannabis als primaire drug in 2022 of het meest recente jaar waarover gegevens beschikbaar zijn.
Trends bij gebruikers die zich voor het eerst meldden voor behandeling zijn gebaseerd op 25 landen. Alleen landen met gegevens voor ten minste vijf van de zes jaren zijn opgenomen in de trendanalyse. Ontbrekende gegevens worden geïnterpoleerd van omliggende jaren. Vanwege verstoringen van de dienstverlening als gevolg van COVID-19 dienen de gegevens voor 2020, 2021 en 2022 met de nodige voorzichtigheid te worden geïnterpreteerd. Ontbrekende gegevens werden geïmputeerd met waarden van het voorgaande jaar voor Spanje en Frankrijk (2022) en Duitsland (2019).
Spoedgevallen in ziekenhuizen
- Uit beschikbare nationale gegevens kan worden opgemaakt dat cannabis in sommige landen betrokken is bij een groot deel van de drugsgerelateerde spoedopnames in het ziekenhuis. In 2021 was de drug in Spanje betrokken bij 44 % van de gevallen (meer dan 2 700 van de 6 200) die werden gemeld in een regelmatige, meer dan een week durende studie in 16 van de 19 autonome gemeenschappen. In Duitsland was cannabis in 2021 betrokken bij 17 % van de gevallen (meer dan 1 700 van de 10 200) van acute intoxicatie en vergiftiging waargenomen in ziekenhuizen.
- Cannabis was in 2022 het meest voorkomende middel dat gemeld werd door het Euro-DEN Plus-ziekenhuisnetwerk. Het was betrokken bij 29 % van de gevallen van acute drugstoxiciteit (25 % in 2021). Bij de meeste meldingen was er ook sprake van de aanwezigheid van andere stoffen, wat erop wijst dat personen die naar het ziekenhuis komen met drugstoxiciteit, vaak mogelijk meerdere stoffen hebben geconsumeerd.
Gegevens over de cannabismarkt
- In 2022 rapporteerden de EU-lidstaten 243 000 inbeslagnames van hasj, goed voor 468 ton (816 ton in 2021), en 234 000 inbeslagnames van marihuana, goed voor 265 ton (256 ton in 2021) (zie figuur 2.5). Als gevolg van een daling van 52 % die werd gemeld door Spanje (van 673 ton in 2021 naar 325 ton in 2022) daalde de totale hoeveelheid in beslag genomen hasj in de Europese Unie met 43 %. Daarnaast rapporteerde Turkije 15 700 inbeslagnames van hasj, goed voor 29,3 ton, en 57 400 inbeslagnames van marihuana, goed voor 42,5 ton.
- In 2022 werden in de Europese Unie circa 609 000 delicten in verband met het gebruik of bezit van cannabis gemeld (566 000 in 2021), naast 98 000 leveringsdelicten (100 000 in 2021).
- In 2022 bedroeg het gemiddelde THC-gehalte van hasj in de Europese Unie 24,8 %, meer dan het dubbele van dat van marihuana, namelijk 10,1 %. Geïndexeerde trends laten zien dat het gemiddelde THC-gehalte van hasj de afgelopen tien jaar is verdubbeld en nog steeds blijft stijgen, terwijl het bij marihuana in die periode over het algemeen grotendeels stabiel is gebleven. Hierbij dient te worden opgemerkt dat monsters van beide vormen van de drug aanzienlijk kunnen verschillen.
EU+2 verwijst naar de lidstaten van de Europese Unie, Noorwegen en Turkije.
Prijs en sterkte: gemiddelde nationale waarden – minimum, maximum en interkwartielafstand. De betrokken landen verschillen per indicator.
EU+2 verwijst naar de lidstaten van de Europese Unie, Noorwegen en Turkije.
Prijs en sterkte: gemiddelde nationale waarden – minimum, maximum en interkwartielafstand. De betrokken landen verschillen per indicator.
Aanvullende gedetailleerde informatie over cannabis is te vinden in het gezamenlijke verslag van EMCDDA en Europol over drugsmarkten in de EU: cannabis – een diepgaande analyse en het EMCDDA-document Cannabis: gezondheidsgerelateerde en sociale maatregelen.
Brongegevens
De volledige reeks brongegevens voor het Europees Drugsrapport 2024, met inbegrip van metagegevens en methodologische aantekeningen, is beschikbaar in onze gegevenscatalogus.
De deelverzameling van deze gegevens die wordt gebruikt om infographics, grafieken en soortgelijke elementen te genereren op deze pagina is hieronder te vinden.
Gegevenstabellen over de prevalentie van drugsgebruik, met inbegrip van algemene bevolkingsenquêtes en afvalwateranalyses (alle stoffen)
Overige gegevenstabellen, met inbegrip van specifieke tabellen over cannabis