MDMA – actuele situatie in Europa (Europees Drugsrapport 2024)

MDMA is een synthetische drug die chemisch verwant is aan amfetaminen maar een iets andere werking heeft. In Europa is MDMA-gebruik doorgaans gekenmerkt door episodische consumptiepatronen in het kader van het nachtleven en de amusementsindustrie. Op deze pagina vindt u de meest recente analyse van de drugssituatie voor MDMA in Europa, waaronder de prevalentie van het gebruik, inbeslagnames, prijs en zuiverheid en meer. 

Deze pagina maakt deel uit van het Europees Drugsrapport 2024, het jaarlijkse overzicht van het EMCDDA over de drugssituatie in Europa.

Table of contents/Search

Table of contents/Search

Search within the book

Operator

Any match

Exact term match only

Select any filter and click on Search to see results

Close

Voor het laatst bijgewerkt op: 11 juni 2024

Tekenen van een groeiende MDMA-productie in Europa; sterke producten zorgen nog steeds voor gezondheidsrisico's

MDMA is een synthetische drug die chemisch verwant is aan amfetaminen maar een iets andere werking heeft. In Europa is MDMA-gebruik doorgaans gekenmerkt door episodische consumptiepatronen in het kader van het nachtleven en de amusementsindustrie. Uit enquêtegegevens blijkt dat MDMA na cocaïne het op één na meest gebruikte illegale stimulerende middel is in Europa. Het gebruik van deze drug leek tijdelijk af te nemen aan het begin van de COVID-19-pandemie, maar veerde weer op toen de maatregelen ter beperking van sociale contacten werden opgeheven. Uit de meest recente beschikbare gegevens lijkt voort te vloeien dat de situatie momenteel relatief stabiel is wat jaarlijks gebruik betreft, hoewel de nationale omstandigheden vrij heterogeen zijn en er in sommige landen mogelijke aanwijzingen bestaan van een licht toegenomen gebruik. Bijna twee derde van de Europese steden die verslag hebben gelegd over een afvalwateranalyse, constateerde een toename van de MDMA-residuen tussen 2022 en 2023.

Europese productie voor een wereldwijde MDMA-markt

Het is geweten dat er binnen Europa MDMA wordt geproduceerd, zowel voor intern verbruik als voor export naar niet-EU-markten. Europa wordt erkend als belangrijke mondiale leveringsbron voor deze stof, waarbij het leeuwendeel van de MDMA-productie vermoedelijk geconcentreerd is in of rond Nederland. Het volgen van trends in de productie van illegale drugs vormt altijd een uitdaging, maar er is nu sprake van enkele mogelijke aanwijzingen die duiden op een groeiende MDMA-productie binnen Europa, na een recente periode waarin de productievolumes vermoedelijk afnamen. Het aantal in de Europese Unie ontmantelde MDMA-laboratoria steeg in 2022 tot 48 (25 in 2021), en de in beslag genomen hoeveelheden van de internationaal gecontroleerde chemische precursor PMK (piperonylmethylketon) en de glycidische derivaten daarvan voor de productie van MDMA kenden in 2022 een scherpe toename tot 19,9 ton (2,6 ton in 2021). In 2022 werden ook aanzienlijke hoeveelheden alternatieve chemische stoffen in beslag genomen. Deze meldingen van toegenomen inbeslagnames van MDMA-precursoren en alternatieve chemische stoffen, in combinatie met informatie over uitgevoerde MDMA, kunnen wijzen op een groeiende productie van deze drug voor de mondiale markten en een algemene opleving na de daling als gevolg van de COVID-19-pandemie. Niet alle recente gegevens wijzen echter in die richting. In 2022 daalde de hoeveelheid in beslag genomen MDMA-tabletten in de Europese Unie met bijna een derde en nam de hoeveelheid in beslag genomen MDMA-poeder licht af. Het MDMA-gehalte van tabletten en de zuiverheid van poeders bleven in 2022 dalen ten opzichte van de vóór de pandemie in 2019 waargenomen piek. In een aantal belangrijke bronlanden, met name Nederland, werd de voorbije jaren een vermindering van het MDMA-gehalte van ecstasytabletten waargenomen.

De sterkte van MDMA-producten blijft een punt van zorg

Ondanks aanwijzingen dat het MDMA-gehalte van ecstasytabletten afneemt (met een typische waarde van 140 tot 157 milligram), blijft de totale sterkte van de pillen op de consumentenmarkt naar historische maatstaven hoog liggen. De beschikbaarheid van producten met een hogere sterkte vergroot mogelijk het risico op nadelige gezondheidsuitkomsten in verband met gebruik van dit middel.

MDMA-tabletten zijn doorgaans in tal van verschijningsvormen beschikbaar en bootsen vaak kleurige merklogo’s na. Naast poeders en tabletten zijn er de afgelopen jaren in sommige landen, zoals België en Tsjechië, ook meer innovatieve MDMA-producten op de markt gekomen, zoals edibles (snoepjes, gummetjes en lolly's). Net als cannabisedibles maken deze producten het lastig om de beoogde dosering te controleren en vergroten zij het risico op onbedoelde consumptie, met name door minderjarigen.

Het gebruik van MDMA wordt in Europa zelden genoemd als reden om aan een drugsbehandeling deel te nemen, maar acute vergiftigingen en sterfgevallen worden soms in verband gebracht met het gebruik van dit middel. Sommige landen, waaronder Duitsland, meldden in 2022 kleine aantallen door drugs veroorzaakte sterfgevallen waarbij MDMA betrokken was; alleen Turkije rapporteerde grotere aantallen. Het is niet helemaal duidelijk wat daar de oorzaak van is. Het gebruik van MDMA blijft daarom een belangrijke kwestie als het gaat om preventie en schadebeperkende boodschappen en interventies. De maatregelen die gewoonlijk op dit gebied worden genomen, omvatten communicatie over de risico’s van krachtige middelen en richtsnoeren voor veiliger gebruik, evenals drop-incentra en, in sommige landen, diensten voor het testen van pillen, waar gebruikers de samenstelling van hun middel kunnen laten analyseren.

Hoewel het lastig is om algemene conclusies te trekken vanwege beperkingen in de nationale en Europese dekking, duidt de beschikbare informatie van drugscontrolediensten erop dat MDMA-producten over het algemeen minder vaak worden versneden dan andere illegale drugs die de diensten in 2022 screenden. Versnijden komt echter wel voor, zoals blijkt uit het feit dat er af en toe synthetische cathinonen in MDMA-tabletten worden aangetroffen. Dergelijke drugsmengsels, die aan het EU-systeem voor vroegtijdige waarschuwing worden gemeld onder de noemer van de misleidende verkoop van MDMA, kunnen voor de gebruiker ook het risico op onverwachte bijwerkingen en mogelijke schade vergroten.

Aanvullende gedetailleerde informatie over MDMA is te vinden in het gezamenlijke verslag van EMCDDA en Europol over drugsmarkten in de EU: een diepgaande analyse en het EMCDDA-document Stimulerende middelen: gezondheidsgerelateerde en sociale maatregelen.

Belangrijkste gegevens en trends

Prevalentie van MDMA-gebruik

• Uit enquêtes die tussen 2015 en 2023 door 26 EU-landen zijn uitgevoerd, blijkt dat naar schatting 2,2 miljoen jongvolwassenen (15 tot 34 jaar) in het afgelopen jaar MDMA hebben gebruikt (2,2 % van deze leeftijdsgroep), waarbij naar schatting 2,3 % (1,1 miljoen) van jongeren in de leeftijd van 15 tot 24 jaar in het afgelopen jaar MDMA heeft gebruikt (zie figuur 5.1 voor de enquêtegegevens).
• Van de dertien Europese landen die sinds 2021 enquêtes hebben gehouden en betrouwbaarheidsintervallen hebben aangeleverd, meldden vier landen hogere ramingen dan in de voorgaande vergelijkbare enquête en meldden negen landen stabiele ramingen.

• Van de 69 steden die beschikken over gegevens over MDMA-residuen in gemeentelijk afvalwater voor 2022 en 2023, meldden er 42 een toename, 11 een stabiele situatie en 16 een daling (figuur 5.2). Elk van de tien steden met gegevens voor beide jaren had in 2023 een hogere MDMA-massabelasting dan in 2011.

MDMA-gerelateerde sterfgevallen en ziekenhuisopnames

• MDMA wordt in weinig drugsgerelateerde sterfgevallen gemeld, en in de meeste landen wordt de drug aangetroffen in minder dan 1 op de 20 gevallen. Zo werd MDMA in Duitsland genoemd bij 1 van de 25 fatale overdoses in 2022, en waren er in de meeste gevallen meerdere drugs in het spel. Turkije is een uitschieter; in dit land werd MDMA aangetroffen in bijna 1 van de 5 drugsgerelateerde sterfgevallen (46 van de 246 in 2022). De meeste sterfgevallen door drugsgebruik in Turkije worden opgetekend onder jongeren, voornamelijk mannen, en hebben vaker te maken met stimulerende middelen dan opioïden, vergeleken met de Europese Unie en Noorwegen.
• MDMA was in 2022 de zesde vaakst gemelde drug door Euro-DEN Plus-ziekenhuizen. De drug werd in 2022 gerapporteerd door 19 poortwachterscentra en was naar schatting betrokken bij 4,7 % (mediaan) van de spoedopnames in de 23 centra die gegevens voor dat jaar hebben overgelegd. In de meeste gemelde gevallen werd ook alcohol gebruikt. De drugs die het vaakst in combinatie met MDMA werden aangetroffen waren cocaïne en cannabis, en in sommige centra ook GHB/GBL, amfetamine en synthetische cathinonen.
• In 2022 groeide het aandeel van de gevallen van acute drugsintoxicatie waarbij MDMA betrokken was ten opzichte van andere stoffen en in vergelijking met het voorgaande jaar (of werd MDMA voor het eerst gerapporteerd) in tien Euro-DEN-ziekenhuizen. In vijf ziekenhuizen nam dit aandeel juist af, en in vier ziekenhuizen bleef het stabiel.
• Alleen in de ziekenhuizen met een poortwachtersfunctie in België, Frankrijk en Nederland was MDMA betrokken bij meer dan 1 van de 10 opnames.
• In de helft van de Euro-DEN-ziekenhuizen ging het in 2022 bij ten minste drie op de vier gevallen waarbij sprake was van MDMA om mannen en bij ten minste vier op de tien gevallen om jongeren onder de 25 jaar. MDMA was in minder dan 3 % van de MDMA-gerelateerde opnames de enige drug die werd gemeld. In minstens 2 van de 3 gevallen was er sprake van gelijktijdige consumptie van alcohol, en cocaïne en amfetamine waren de meest waargenomen drugs bij MDMA-gerelateerde opnames.

Gegevens over de MDMA-markt

• In 2022 meldden de EU-lidstaten 14 500 inbeslagnames van MDMA (10 000 in 2021), goed voor 1,2 ton MDMA-poeder (1,6 ton in 2021) en 2,5 miljoen MDMA-tabletten (3,5 miljoen in 2021). Turkije nam in 2022 5 miljoen MDMA-tabletten in beslag (7,6 miljoen in 2021) (figuur 5.3).
• In 2022 hebben zes EU-lidstaten melding gemaakt van de ontmanteling van 48 MDMA-laboratoria (25 in 2021). België rapporteerde 27 MDMA-laboratoria in 2022 (8 in 2021), Nederland 13, Spanje 5 en Frankrijk, Polen en Zweden elk 1.
• De hoeveelheid in beslag genomen MDMA-precursoren liep op tot 20,5 ton in 2022 (7,1 ton in 2021). In 2022 werd volgens meldingen 19,9 ton in beslag genomen van de MDMA-precursor PMK en de glycidische derivaten daarvan (2,6 ton in 2021). Er werd ook melding gemaakt van inbeslagnames van alternatieve chemische stoffen voor de productie van MDMA: van MAMDPA werd in 2022 een kleinere hoeveelheid in beslag genomen (37 kilogram, tegenover 4,5 ton in 2021).
• Het gemiddelde MDMA-gehalte van tabletten lag naar historische maatstaven hoog, maar bleef in 2022 dalen ten opzichte van de piek in 2019; de zuiverheid van poeders bleef stabiel vergeleken met 2021. De MDMA-tabletten die in Europa in beslag werden genomen, bevatten gemiddeld tussen 140 en 157 milligram MDMA (161-173 milligram in 2021). De gemiddelde zuiverheid van in beslag genomen MDMA-poeders varieerde van 46 tot 100 % (42-100 % in 2021), waarbij de helft van de landen waarden signaleerde tussen 66 en 87 % (69-85 % in 2021). Nederland meldde echter een lager gemiddeld MDMA-gehalte van ecstasypillen (130 milligram per tablet).

• In de eerste helft van 2023 bevatte een doorsnee MDMA-tablet in de door drugscontrolediensten in 18 steden in 10 EU-lidstaten verrichte tests 134 milligram van de drug (tegenover 139 milligram in dezelfde periode van 2022). De gemiddelde zuiverheid van MDMA-poeder was volgens de meldingen 80 % (78 % in de eerste helft van 2022) (figuur 5.4).
• In 2023 werden in totaal 1 541 monsters van als MDMA verkocht materiaal getest op psychoactieve versnijdingsmiddelen door twaalf drugscontrolediensten in negen EU-lidstaten. MDMA was de enige psychoactieve stof in 1 325 gevallen, terwijl de overige 216 monsters ten minste één andere psychoactieve stof bevatten. Daarbij werden synthetische cathinonen het vaakst aangetroffen; zij vertegenwoordigden 44 % van alle aangetroffen psychoactieve versnijdingsmiddelen in monsters van stoffen die waren verkocht als MDMA (figuur 5.5). Synthetische cathinonen werden door diensten in negen lidstaten gerapporteerd (tegenover vier in 2022), en elk van de twaalf diensten gaf aan deze stoffen in ten minste één MDMA-monster te hebben gevonden. De synthetische cathinonen die in 2023 het vaakst voorkwamen in MDMA-producten waren 3-CMC, 4-CMC, 3-FEA, 3-MMC en dipentylon.

Brongegevens

Brontabellen weergeven