Cocaïne – actuele situatie in Europa (Europees Drugsrapport 2025)

Cocaïne is, na cannabis, de op één na meest gebruikte illegale drug in Europa, hoewel de prevalentieniveaus en gebruikspatronen van land tot land aanzienlijk verschillen. Op deze pagina vindt u de meest recente analyse van de drugssituatie voor cocaïne in Europa, waaronder de prevalentie van het gebruik, de vraag naar behandelingen, inbeslagnames, prijs en zuiverheid, schadelijke gevolgen en meer.

Deze pagina maakt deel uit van het Europees Drugsrapport 2025, het jaarlijkse overzicht van het EUDA over de drugssituatie in Europa.

Table of contents/Search

Table of contents/Search

Search within the book

Operator

Any match

Exact term match only

Select any filter and click on Search to see results

Close

Voor het laatst bijgewerkt op: 5 juni 2025

Ongekende verkrijgbaarheid van cocaïne leidt tot gezondheidsschade en sociale schade

Cocaïne is op cannabis na de meest gebruikte illegale drug in Europa. Hoewel de prevalentieniveaus en de gebruikspatronen van land tot land aanzienlijk verschillen (zie Prevalentie en patronen van cocaïnegebruik), blijft de beschikbaarheid van deze drug toenemen. Ook bestaat er steeds meer bezorgdheid over de sterk rijzende gezondheidsgerelateerde en sociale kosten waarmee deze drug gepaard gaat. 

Cocaïne is in Europa doorgaans in twee vormen beschikbaar. De meest voorkomende vorm is cocaïnepoeder (de zoutvorm). Crack-cocaïne, een freebase-vorm van de drug die kan worden gerookt, is minder algemeen verkrijgbaar. Cocaïne wordt gemaakt van de cocaplant, die in Zuid-Amerika wordt verbouwd. Cocaïne komt Europa via verschillende routes binnen, maar de bulkhandel in cocaïne via Europese zeehavens in intermodale commerciële zeecontainers zorgt voor een hoge beschikbaarheid van de drug. In landen met grote containerhavens die door cocaïnesmokkel worden benut, is melding gemaakt van hoge drugsgerelateerde criminaliteit, waaronder de omkoping van medewerkers in toeleveringsketens, intimidatie en geweld. De concurrentie op de cocaïnemarkt, zowel op groothandels- als straathandelsniveau, is in sommige landen een belangrijke aanjager van drugsgerelateerde criminaliteit, waaronder bendegeweld en moorden. Tegelijkertijd lijkt het gebruik van cocaïne – en met name crack – steeds vaker voor te komen, met name in bepaalde gemarginaliseerde gemeenschappen. Al met al veroorzaakt de groeiende beschikbaarheid en het toenemende gebruik van cocaïne in Europa hogere kosten voor de samenleving, vanwege het effect op de volksgezondheid en de criminaliteit en het geweld die de cocaïnemarkt met zich meebrengt.

Smokkelnetwerken gebruiken meerdere methoden om het aanbod van cocaïne in Europa te vergroten

In 2023 meldden de EU-lidstaten voor het zevende jaar op rij een recordhoeveelheid in beslag genomen cocaïne: 419 ton. België, Spanje en Nederland blijven goed voor de grootste in beslag genomen hoeveelheden, wat duidt op het belang van deze landen als toegangspunten voor cocaïne in Europa. Er is een toename van het aantal inbeslagnames van kleinere partijen waargenomen, wat waarschijnlijk een gevolg is van een verandering in de smokkeltactieken. In 2024 meldde Spanje zijn grootste inbeslagname van cocaïne (13 ton) in één enkele zending ooit; de drug was verstopt in bananen die afkomstig waren uit de haven van Guayaquil in Ecuador. In de afgelopen jaren lijken sommige andere landen ook belangrijker te zijn geworden als toegangspunten voor cocaïne naar Europa. Dit is onder meer het geval voor Portugal, dat sinds 2021 steeds grotere hoeveelheden in beslag heeft genomen en in 2023 bijna 22 ton cocaïne meldde. In 2023 nam Duitsland 43 ton cocaïne in beslag, waarvan grote partijen van in totaal 25 ton in de haven van Hamburg. Dit betekent een verdubbeling van de hoeveelheid die in 2022 werd gerapporteerd (figuur 3.1).

Noot: Inbeslagname door de recherche van de deelstaat Baden-Württemberg.

De smokkel van illegale drugs is zeer dynamisch en past zich snel aan geopolitieke ontwikkelingen, regionale conflicten en veranderingen in commerciële handelsroutes aan. Tegen deze achtergrond wordt aangenomen dat de ontwikkelingen in Colombia, Brazilië en Ecuador hebben bijgedragen aan de waargenomen stijging van de hoeveelheid cocaïne die door georganiseerde criminele groepen naar de Europese Unie wordt gesmokkeld (zie het verslag over drugsmarkten in de EU: cocaïne voor een diepgaande analyse). De cocaïneteelt en -productie zijn in 2023 in Colombia toegenomen, onder invloed van verschillende veiligheids- en economische problemen. Naast commerciële containers worden nu ook tal van andere methoden gebruikt, vaak in combinatie met elkaar, om aan ontdekking te ontkomen (zie figuur 3.2). Zo heeft Ierland in september 2023 2,25 ton cocaïne in beslag genomen van een vrachtschip voor de zuidkust.

Nu de bestrijdingsmaatregelen op de belangrijkste bekende toegangspunten voor cocaïne zijn verscherpt, richten smokkelaars zich ook op kleinere havens in andere EU-lidstaten en hun buurlanden, die mogelijk kwetsbaarder zijn voor drugssmokkelactiviteiten. Zo werd in april 2024 bij een van Zwedens grootste drugsvangsten ooit circa 1,4 ton cocaïne in beslag genomen in de kleine haven van Nynäshamn, ten zuiden van Stockholm.

Het is algemeen bekend dat in verschillende EU-lidstaten cocaïneproducten illegaal worden verwerkt. Er worden volgens de meldingen elk jaar meerdere cocaïnelaboratoria ontmanteld. Bij de verwerking van cocaïne in Europa vindt vaak een secundaire extractie plaats van cocaïne die in andere materialen is verborgen (bijv. door chemische verwerking in plastic), wat het lastig maakt om de drug in commerciële zendingen te ontdekken. Cocaïnebase en -pasta worden in grote hoeveelheden naar Europa gesmokkeld voor verwerking tot cocaïnehydrochloride. Elk jaar wordt wel een aantal grootschalige faciliteiten voor de verwerking van cocaïne ontdekt. Tussen 2023 en 2024 werden in Portugal bijvoorbeeld zes laboratoria voor de verwerking van cocaïne ontmanteld, wat leidde tot de inbeslagname van cocaïnepasta en cocaïnehydrochloride.

Gevolgen van cocaïne voor de volksgezondheid duidelijker

Om diverse praktische en methodologische redenen kunnen cocaïnegerelateerde gezondheidsproblemen moeilijk te monitoren zijn, maar er bestaan steeds meer aanwijzingen dat de ruime beschikbaarheid van deze drug groeiende negatieve gevolgen heeft voor de volksgezondheid in Europa. Onder personen die zich voor het eerst melden voor een gespecialiseerde drugsbehandeling is cocaïne de op één na meest gerapporteerde illegale drug. En cocaïne is inmiddels het meest gerapporteerde middel bij gevallen van acute drugstoxiciteit op sentinel afdelingen voor spoedeisende hulp van ziekenhuizen. De Europese drugscontrolediensten meldden dat cocaïne het meest voorkomende middel was dat ze in 2024 hadden gescreend, maar deze gegevens geven geen representatief beeld van de nationale situatie. De beschikbare gegevens voor 2023 wijzen erop dat cocaïne een rol speelde bij ongeveer een kwart van de sterfgevallen door een overdosis. Aangezien cocaïnegebruik onderliggende cardiovasculaire problemen kan verergeren, valt de totale bijdrage van cocaïne aan de mortaliteit in Europa in werkelijkheid waarschijnlijk hoger uit.

De hoeveelheid cocaïneresiduen in stedelijk afvalwater nam ook toe in meer dan de helft van de steden die beschikken over gegevens voor 2023 en 2024. In combinatie met andere informatie duidt dit erop dat niet alleen de beschikbaarheid van cocaïne is toegenomen, maar ook de geografische en sociale verspreiding ervan. Een punt van zorg is met name het gebruik van cocaïne onder meer gemarginaliseerde groepen in sommige landen. Zowel het roken als het injecteren van cocaïne wordt in verband gebracht met grotere gezondheidsproblemen, en het is daarom zorgwekkend dat een toenemend aantal landen melding maakt van het injecteren van cocaïne en het gebruik van crack. Stimulerende middelen als cocaïne kennen een hogere injectiefrequentie en zijn in zeven Europese steden in de afgelopen tien jaar betrokken geweest bij lokale uitbraken van hiv onder personen die drugs injecteren (zie Injecterend drugsgebruik – actuele situatie in Europa).

Het gebruik van cocaïne wordt in verband gebracht met een aantal nadelige gevolgen voor de gezondheid, waaronder agitatie, psychose, tachycardie, hypertensie, aritmie, pijn op de borst en beroerte. De meeste chronische schadelijke gevolgen van het gebruik van cocaïne zijn te wijten aan intensieve, hooggedoseerde of langdurige consumptie. Dit kan, naast afhankelijkheid, het risico op coronaire hartaandoeningen, cardiomyopathie en beroerten verhogen. Cocaïne en synthetische stimulerende middelen kunnen psychotische aandoeningen, zoals drugsgeïnduceerde psychosen, teweegbrengen of bespoedigen. De behandeling van psychiatrische comorbiditeit bij personen die problemen ondervinden vanwege drugsgebruik blijft een uitdaging, aangezien geïntegreerde behandeling en mentale gezondheidszorg vaak tekortschieten. Regelmatig en problematisch cocaïnegebruik wordt ook in verband gebracht met een verhoogd risico op mortaliteit als gevolg van zelfmoord, accidentele verwondingen, doodslag en aids. Het gecombineerde gebruik van cocaïne en alcohol is gebruikelijk en de aanwezigheid van beide middelen in het lichaam gaat gepaard met grotere gezondheidsrisico’s.

De behandeling van mensen die problemen ondervinden als gevolg van hun cocaïnegebruik vormt een uitdaging, of het nu gaat om personen die meer sociaal geïntegreerd zijn en incidenteel of episodisch cocaïne in poedervorm gebruiken of om meer gemarginaliseerde groepen die de drug injecteren of crack roken. De meeste chronische schadelijke gevolgen van het gebruik van stimulerende middelen zoals cocaïne hangen samen met intensieve, hooggedoseerde of langdurige consumptie. Personen die met stimulerende middelen experimenteren, kunnen ook acute problemen ondervinden, maar de kans daarop is kleiner als het middel slechts sporadisch en in lage doseringen wordt gebruikt.

Hoewel onze kennis over de effectieve behandeling van problemen met stimulerende middelen toeneemt, blijft deze betrekkelijk beperkt. Op basis van het tot dusver beschikbare bewijs lijkt het gebruik van psychosociale interventies, waaronder cognitieve gedragstherapie en crisisbeheer, aangewezen. Er is momenteel onvoldoende sterk bewijs ter ondersteuning van farmacologische behandeling, hoewel er enkele potentieel nuttige nieuwe farmacotherapieën in ontwikkeling zijn. De behandeling van cocaïneproblemen bij meer gemarginaliseerde groepen kan bijzonder lastig zijn, aangezien deze cliënten mogelijk ook problemen ondervinden met een reeks andere drugs, waaronder opioïden of alcohol, die mogelijk worden verergerd door sociaaleconomische achterstand, waaronder instabiele huisvesting. Voor het injecteren van cocaïne en het roken van crack zijn de bestaande schadebeperkende maatregelen, die oorspronkelijk voor een groot deel werden ontwikkeld voor problemen met opioïden, naar verwachting gepast om schade in verband met de toedieningsweg te beperken. Er moet evenwel verder worden gewerkt aan meeromvattende interventies en er moeten grotere investeringen worden gedaan om ervoor te zorgen dat de dienstverlening voldoet aan de groeiende behoeften die op dit gebied in sommige landen worden waargenomen.

Belangrijkste gegevens en trends

Prevalentie en patronen van cocaïnegebruik

• Uit onderzoeken in de Europese Unie blijkt dat bijna 2,7 miljoen 15- tot 34-jarigen (2,7 % van deze leeftijdsgroep) in het afgelopen jaar cocaïne hebben gebruikt (zie figuur 3.3). Van de vijftien Europese landen die sinds 2022 enquêtes hebben gehouden en betrouwbaarheidsintervallen hebben aangeleverd, meldden zes landen hogere ramingen dan in de voorgaande vergelijkbare enquête en meldden acht landen dat de cijfers stabiel waren gebleven.

• In de ESPAD-schoolenquête van 2024 werd cocaïne als makkelijk te verkrijgen beoordeeld door ongeveer 13 % van de 15- tot 16-jarige ESPAD-scholieren in de Europese Unie. Gemiddeld gaf 2 % van de studenten aan ten minste één keer in hun leven cocaïne te hebben gebruikt, waarbij minder dan 1 % aangaf voor het eerst cocaïne te hebben gebruikt op de leeftijd van 13 jaar of jonger.
• De cocaïneresiduen in het gemeentelijk afvalwater namen toe in 39 van de 72 steden waarover gegevens bestaan voor zowel 2024 als 2023, terwijl 17 steden geen verandering meldden en 16 steden een daling (zie figuur 3.4).

• In de Europese webenquête over drugs van 2024, een niet-representatieve enquête onder drugsgebruikers, gaf 29 % van de respondenten die in de Europese Unie of Noorwegen woonachtig waren aan in de afgelopen twaalf maanden cocaïnepoeder, crackcocaïne of beide te hebben gebruikt. Polydrugsgebruik was de norm onder personen die cocaïnepoeder gebruikten, waarbij slechts 4 % aangaf het in de laatste gebruiksepisode te hebben gebruikt zonder andere middelen, zoals andere drugs of tabak of alcohol. Dit was het hoogste gerapporteerde percentage van polydrugsgebruik onder alle drugs. De deelnemers gaven aan cocaïnepoeder meestal in een club of een bar (68 %), op een muziekfestival of -feest (62 %) of thuis (64 %) te gebruiken. Wat het gebruik van crack-cocaïne betreft, was thuis de meest gemelde setting (86 %).
• Uit een analyse van 3 276 gebruikte injectiespuiten in 2023 door het ESCAPE-netwerk van 19 steden in 13 EU-lidstaten en Noorwegen werd cocaïne aangetroffen in meer dan 50 % van de spuiten in 6 van de 19 steden (Dublin, 90 %; Barcelona, 89 %; Thessaloniki, 73 %; Riga, 64 %; Keulen, 62 %; Madrid, 56 %).

Gebruikers die zich meldden voor behandeling in verband met cocaïnegebruik

• Cocaïne was de op één na meest voorkomende probleemdrug onder mensen die zich in 2023 voor het eerst in hun leven meldden voor een gespecialiseerde drugsbehandeling, op basis van meldingen van naar schatting 35 000 cliënten of 24 % van alle gebruikers die zich voor het eerst meldden voor behandeling (zie figuur 3.5).
• Het aantal cliënten dat zich voor het eerst aanmeldde voor behandeling van cocaïnegerelateerde problemen is tussen 2018 en 2023 met 31 % gestegen.
• De meest recente Europese gegevens laten een interval van 13 jaar zien tussen het eerste cocaïnegebruik, gemiddeld op een leeftijd van 22 jaar, en de eerste behandeling voor cocaïnegerelateerde problemen, gemiddeld op een leeftijd van 35 jaar. Voor mensen die cocaïnepoeder gebruiken, is dit interval 14 jaar (figuur 3.5).
• Meer dan 80 % van degenen die zich voor het eerst voor behandeling meldden en die cocaïne als hun belangrijkste probleemdrug noemden, meldde cocaïne in poedervorm als de belangrijkste vorm van de drug die ze gebruikten. In 2023 waren de meeste cliënten (84 %) man, meldde een kwart in de afgelopen maand dagelijks cocaïne te hebben gebruikt en vier vijfde had de drug voornamelijk gesnoven.
• Op basis van gegevens uit 24 landen die historische gegevens rapporteren, werd in 2023 injecteren door minder dan 1,5 % van de cocaïnegebruikers die zich voor het eerst meldden voor behandeling genoemd als de belangrijkste wijze van toediening

Crack-cocaïne

• Slechts vijf EU-lidstaten waren goed voor 80 % van de naar schatting 9 900 personen die in 2023 in behandeling gingen in verband met crackgebruik (8 100 in 2022), waarvan er 3 700 zich voor het eerst meldden voor behandeling (figuur 3.5). Een kanttekening hierbij is dat de term “crack” mogelijk niet in alle landen consistent wordt gebruikt.
• Het aantal personen dat voor het eerst in behandeling ging voor crack als primaire drug steeg met ongeveer 35 %, van 2 700 cliënten in 2018 naar 3 700 cliënten in 2023.
• Meer dan een vijfde van de mensen die in behandeling gaan voor crack-cocaïne is vrouw (22 % in 2023), 95 % geeft aan dat roken de belangrijkste wijze van toediening is en 42 % heeft de drug in de laatste maand vóór aanvang van de behandeling dagelijks gebruikt.
• In 2023 werd door drugsgebruiksruimten in tien steden in acht EU-landen melding gemaakt van crack-cocaïnegebruik door cliënten, hetzij enkel crackcocaïne hetzij in combinatie met heroïne. In meer dan drie kwart (79 %) van de episoden van crack-cocaïne-gebruik werd de drug gerookt. Crack-cocaïne alleen werd geïnjecteerd in 21 % van de gebruiksepisoden en in combinatie met heroïne in 47 % van de episoden. De ruimten voor drugsgebruik kunnen van elkaar verschillen wat betreft de vraag of ze het toestaan om illegale drugs te injecteren, te roken of beide.

Schadelijke effecten in verband met cocaïnegebruik

• Cocaïne was het op één na meest voorkomende middel dat in 2023 door Euro-DEN Plus sentinel-ziekenhuizen werd gemeld en het werd genoemd in 25 % (1 695) van de gevallen van acute drugstoxiciteit. Voor zover dit werd geregistreerd, ging ongeveer de helft van de gevallen gepaard met gelijktijdig gebruik van alcohol.
• De meeste Euro-DEN Plus sentinel-ziekenhuizen ontvingen in 2023 meer spoedgevallen in verband met cocaïne dan in 2022 (figuur 3.6).

• In de 20 Europese landen die gegevens voor beide jaren hebben verstrekt, was cocaïne betrokken bij ongeveer een kwart (1 051 of 26 %) van de drugsgeïnduceerde sterfgevallen in 2023 (956 of 27 % in 2022).
• In Spanje was cocaïne betrokken bij 60 % (621 van 1 037) van de drugsgeïnduceerde sterfgevallen die in 2022 werden gemeld. Bij cocaïnegerelateerde sterfgevallen was er vaak bewijs voor polydrugsgebruik, waarbij in de meeste gevallen opioïden, in ruim een derde (38 %) van de gevallen alcohol en in meer dan de helft van de gevallen (56 %) benzodiazepinen in het spel waren (figuur 3.7).

• Het Franse Oscour-netwerk van afdelingen voor spoedeisende hulp rapporteerde een toename van 17 % van het aantal cocaïnegerelateerde gevallen in 2023, van 21,2 op de 100 000 bezoeken in 2022 tot 28,8 op de 100 000 bezoeken in 2023.

Gegevens over de cocaïnemarkt

• In 2023 maakten de EU-lidstaten melding van 95 000 inbeslagnames van cocaïne, samen goed voor 419 ton (tegenover 323 ton in 2022), wat voor het zevende jaar op rij een recordhoeveelheid was. België (123 ton), Nederland (59 ton; onvolledige gegevens) en Spanje (118 ton) waren samen goed voor 72 % van de totale in beslag genomen hoeveelheid (figuur 3.8). Van de andere landen die cocaïne in beslag hebben genomen, hebben Duitsland (43 ton), Frankrijk (23 ton), Portugal (22 ton), Ierland (3,2 ton; onvolledige gegevens), Noorwegen (2,3 ton), Zweden (1,5 ton) en Litouwen (1,4 ton) in 2023 recordhoeveelheden in beslag genomen.
• De gemiddelde zuiverheid van cocaïne op consumentenniveau varieerde in 2023 in Europa van 17 % tot 96 %, waarbij de helft van de landen melding maakte van een gemiddelde zuiverheid tussen de 66 % en 81 %. Hoewel de straatwaarde van cocaïne de afgelopen tien jaar stabiel is gebleven, vertoonde de zuiverheid van deze drug een stijgende trend; in 2023 lag het niveau 34 % hoger dan in het indexjaar 2013 (figuur 3.8).

• In 2023 hebben de EU-lidstaten melding gemaakt van ontmanteling van ten minste 34 locaties die verband hielden met de productie van cocaïne (39 in 2022), wat een indicatieve schatting is. In 2023 werd een aanzienlijk grotere hoeveelheid van de essentiële chemische stof kaliumpermanganaat in beslag genomen (2 082 kilogram) dan in 2022 (173 kilogram).
• In 2023 werd cocaïne genoemd bij 97 000 delicten in verband met het gebruik of bezit van drugs, wat overeenkomt met ongeveer 9 % van alle delicten waarbij de drug bekend was. Hiermee werd de opwaartse trend van de afgelopen zeven jaar voortgezet. Na cannabis, was cocaïne de meest genoemde drug bij delicten in verband met gebruik of bezit.
• Bij drie van de elf drugscontrolediensten in tien EU-lidstaten was cocaïne de stof die in de eerste helft van 2024 het vaakst werd aangetroffen, net als in de eerste helft van 2023. In dezelfde periode bleef de zuiverheid van cocaïnemonsters die door zeven drugscontrolediensten in zes EU-lidstaten werden geanalyseerd, hoog. In de eerste helft van 2023 vertoonde meer dan 55 % van de geteste monsters een zuiverheid van 80 % of meer. In de eerste helft van 2024 was dat het geval bij 46 % van de monsters.

Gedetailleerde informatie over cocaïne is te vinden in het gezamenlijke verslag van het EUDA en Europol over drugsmarkten in de EU: cocaïne en het EUDA-document Stimulerende middelen: gezondheidsgerelateerde en sociale maatregelen.
 

Brongegevens

De volledige reeks brongegevens voor het Europees Drugsrapport 2025, met inbegrip van metagegevens en methodologische aantekeningen, is beschikbaar in onze gegevenscatalogus.

De deelverzameling van deze gegevens die wordt gebruikt om infographics, grafieken en soortgelijke elementen te genereren op deze pagina is hieronder te vinden.

Gegevenstabellen over de prevalentie van drugsgebruik, met inbegrip van algemene bevolkingsenquêtes en afvalwateranalyses (alle stoffen)

Overige gegevenstabellen, met inbegrip van specifieke tabellen over cocaïne